Ως καθαρό δανεισμό ή ως καθαρό χρέος (Net Debt) μιας εταιρείας, θεωρούμε τη διαφορά μεταξύ των συνολικών υποχρεώσεων (βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης διάρκειας) της επιχείρησης για (ομολογιακά και τραπεζικά) δάνεια και μισθώσεις και από την άλλη πλευρά των χρηματικών διαθεσίμων της και των χρηματοοικονομικών επενδύσεών της.
Αν για παράδειγμα, η εταιρεία Α’ έχει μακροπρόθεσμα δάνεια ύψους 5 εκατ. ευρώ, βραχυπρόθεσμα δάνεια 3 εκατ. ευρώ, υποχρεώσεις για μισθώσεις 1 εκατ. ευρώ, ταμείο 2 εκατ. ευρώ και χρηματοοικονομικές επενδύσεις (πχ μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων, ομόλογα, έντοκα γραμμάτια, μετοχές) 500 χιλιάδες ευρώ, τότε ο καθαρός δανεισμός της διαμορφώνεται σε 6,5 εκατ. ευρώ, όπως προκύπτει από τον παρακάτω τύπο.
Καθαρός δανεισμός = 5+3+1-2-0,5 = 6,5 εκατ. ευρώ
Είναι προφανές ότι ο καθαρός δανεισμός προσφέρει πολύ καλύτερες πληροφορίες στη διοίκηση της εταιρείας, σε αναλυτές, πιστωτές και επενδυτές από την απλή παράθεση του δανεισμού, καθώς ουσιαστικά παρουσιάζει τις υποχρεώσεις της επιχείρησης αν η τελευταία πληρώσει εκείνη τη στιγμή τη ρευστότητα (ταμείο και χρηματοοικονομικές επενδύσεις) που ήδη φαίνεται να της «περισσεύει». Για παράδειγμα, αν μια εταιρεία λάβει σήμερα δάνειο ενός εκατ. ευρώ και το τοποθετήσει αυτόματα στον τραπεζικό της λογαριασμό, θα φανεί πως έχει επιδεινωμένη ρευστότητα αν ληφθεί υπόψη μόνο ο δανεισμός της και όχι ο καθαρός της δανεισμός.
Αυτό καθ’ εαυτό το νούμερο του καθαρού δανεισμού μιας εταιρείας δεν λέει πολλά πράγματα για τη ρευστότητα και την κεφαλαιακή διάρθρωσή της, καθώς δεν συνεκτιμά σημαντικούς παράγοντες, όπως το μέγεθος και η λειτουργική της κερδοφορία της επιχείρησης. Για παράδειγμα είναι διαφορετικό πράγμα για μια εταιρεία να έχει καθαρό χρέος 6,5 εκατ. ευρώ όταν επιτυγχάνει θετικό EBITDA 3 εκατ. ευρώ και έχει ίδια κεφάλαια 30 εκατ. ευρώ, από μια άλλη επιχείρηση που έχει το ίδιο καθαρό χρέος αλλά πολύ χαμηλότερο ύψος EBITDA και ιδίων κεφαλαίων.
Έτσι, ένας από τους δείκτες που χρησιμοποιούνται είναι αυτός του «καθαρού δανεισμού προς EBITDA», όπου όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του δείκτη, τόσο καλύτερη θεωρείται η ρευστότητα της εταιρείας, όταν όλοι οι άλλοι παράγοντες είναι σταθεροί. Αν για παράδειγμα, στο προαναφερόμενο παράδειγμα της εταιρείας Α’ με καθαρό δανεισμό 6,5 εκατ. ευρώ, το EBITDA ανέρχεται στα 3,25 εκατ. ευρώ, τότε:
Καθαρός δανεισμός / EBITDA = 6,5 / 3,25 = 2
Πώς «μεταφράζεται» η τιμή του δείκτη στο 2 (καθαρός αριθμός); Ότι η εταιρεία -στο βαθμό που το EBITDA της διατηρείται σταθερό- χρειάζεται να χρησιμοποιήσει τα λειτουργικά της κέρδη δύο ετών προκειμένου να μηδενίσει τον καθαρό της δανεισμό.
Γενικότερα, επιθυμούμε δείκτες καθαρού δανεισμού προς EBITDA που είναι χαμηλότεροι του 4-5 (όσο χαμηλότερο είναι το ύψος των επιτοκίων, τόσο περισσότερο ανεκτικοί γινόμαστε σε υψηλότερες τιμές του δείκτη).
Ένας δεύτερος δείκτης (αξιολόγησης της κεφαλαιακής διάρθρωσης) είναι αυτός του «καθαρού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια» ο οποίος θεωρείται καλύτερος από τον αντίστοιχο «ξένα προς ίδια κεφάλαια» γιατί προσφέρει περισσότερες πληροφορίες για την εικόνα της επιχείρησης. Είναι προφανές ότι όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του συγκεκριμένου δείκτη, τόσο καλύτερη θεωρείται η κεφαλαιακή διάρθρωση της εταιρείας, όταν όλοι οι άλλοι παράγοντες είναι σταθεροί. Επίσης, το ποιες τιμές του συγκεκριμένου δείκτη θεωρούμε ως ικανοποιητικές ή όχι διαφέρουν από κλάδο σε κλάδο και για το λόγο αυτό συγκρίνουμε το δείκτη της εταιρείας μας με αυτούς του ανταγωνισμού. Δηλαδή, σε εταιρείες υψηλής παγιοποίησης (αυτές που απαιτούν υψηλά πάγια περιουσιακά στοιχεία, όπως μια βιομηχανία) θέλουμε μικρότερες τιμές δείκτη από τις υπόλοιπες (όπως πχ συνήθως μια εμπορική επιχείρηση).
Έτσι, αν ο καθαρός δανεισμός μιας εταιρείας ανέρχεται σε 6,5 εκατ. ευρώ και τα ίδια κεφάλαια στα δέκα εκατ. ευρώ, τότε ο δείκτης «καθαρού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια» διαμορφώνεται στο 65%, όπως προκύπτει από τον παρακάτω τύπο.
Καθαρός δανεισμός / ίδια κεφάλαια = (6,5/10) x 100 = 65%
Είναι προφανές ότι όπως όλοι οι δείκτες, έτσι και αυτοί που χρησιμοποιούν τον καθαρό δανεισμό εμφανίζουν μειονεκτήματα και για τον λόγο αυτό δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως πανάκεια. Για παράδειγμα, μερικά πιθανά μειονεκτήματα είναι τα παρακάτω:
- Το EBITDA ενδέχεται να διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό από έτος σε έτος, λόγω του ότι η εταιρεία δραστηριοποιείται σε έναν έντονα κυκλικό κλάδο (πχ δραστηριότητες συνδεόμενες με την τουριστική δραστηριότητα), ή ακόμη τα αποτελέσματά της διακυμαίνονται σημαντικά ανάλογα με την πορεία συγκεκριμένων διεθνών τιμών στις πρώτες ύλες (πχ βαμβάκι, αλουμίνιο, χάλυβας, κ.λπ.)
- Το EBITDA της επιχείρησης έχει ενδεχομένως επηρεαστεί σημαντικά (θετικά ή αρνητικά) από ένα έκτακτο και μη επαναλαμβανόμενο παράγοντα.
- Να υπάρχουν σημαντικές οφειλές της επιχείρησης πέραν των τραπεζών, των εκμισθωτών και των ομολογιούχων, όπως για παράδειγμα προς παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, προς δημόσιο και ασφαλιστικούς οργανισμούς, προς βασικούς προμηθευτές και προς λοιπούς πιστωτές.
Η περίπτωση του Net Cash
Υπάρχουν περιπτώσεις εταιρειών, στις οποίες ο καθαρός τους δανεισμός είναι αρνητικός. Τότε μιλάμε είτε για αρνητικό καθαρό δανεισμό, είτε για θετικό καθαρό ταμείο (Net Cash). Αυτό σημαίνει πως -θεωρητικά τουλάχιστον- η εταιρεία μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποπληρώσει το σύνολο των υποχρεώσεών της προς τράπεζες, ομολογιούχους και εκμισθωτές και να της περισσέψει κάποιο ποσό στο ταμείο της.
Η ύπαρξη θετικού καθαρού ταμείου αποτελεί πρόκριμα για μια επιχείρηση, καθώς λόγω των μετρητών που διαθέτει και της ικανότητάς της να δανειστεί εύκολα από τις τράπεζες, είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ευκολότερα μια ενδεχόμενη υποχώρηση της ζήτησης στην αγορά και μια πιθανή απότομη αύξηση του κόστους χρήματος, ή επίσης μπορεί να εκμεταλλευθεί ευκαιρίες επενδύοντας σε μηχανολογικό εξοπλισμό, δίκτυα και εξαγορές άλλων εταιρειών. Μπορεί επίσης με μεγαλύτερη ευκολία να προχωρεί σε χρηματικές διανομές (μερίσματα ή/και επιστροφές κεφαλαίου) προς τους μετόχους της.
Είναι προφανές ότι σε περιπτώσεις θετικού καθαρού ταμείου (Net Cash) οι δείκτες «καθαρός δανεισμός προς EBITDA» και «καθαρός δανεισμός προς ίδια κεφάλαια» δεν εξετάζονται (δεν έχουν οικονομικό νόημα), καθώς η ρευστότητα και η κεφαλαιακή διάρθρωση της εταιρείας θεωρούνται εκ προοιμίου ισχυρές.
Βέβαια, θα πρέπει να προσεχτούν περιπτώσεις μικρών εταιρειών που βρίσκονται μεν στην κατηγορία «Net Cash» πλην όμως αυτό οφείλεται γιατί δεν έχουν πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα και την ίδια στιγμή έχουν υψηλές υποχρεώσεις προς προμηθευτές και λοιπούς πιστωτές.