Προστασία μητρότητας

Εισαγωγικά στοιχεία

Υπάρχουν διάφορες μορφές υποστήριξης προς τις μητέρες στην Ελλάδα. Όλες οι παροχές - σε είδος και σε χρήμα - είναι ανταποδοτικές, δηλαδή χορηγούνται σε ασφαλισμένους και βασίζονται στις εισφορές τους. Σκοπός τους να αποτραπούν οι βλάβες στην υγεία τους και στην υγεία των βρεφών τους και ταυτόχρονα να διασφαλιστεί ότι δεν θα χάσουν τη δουλεία τους. Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 15 του Ν. 1483/1984 , όπως αντικαταστάθηκε με τη διάταξη του άρθρου 36 του Ν. 3996/2011 και συμπληρώθηκε με τη διάταξη του άρθρου 48 του Ν.4808/2021 , απαγορεύεται και είναι απόλυτα άκυρη η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζόμενης από τον εργοδότη της, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, όσο και για το χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία της για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, εκτός εάν υπάρχει σπουδαίος λόγος για καταγγελία.

Προστασία από την απόλυση

Ειδικότερα, το άρθρο 48 «Προστασία από την απόλυση και βάρος απόδειξης (`Αρθρο 12 της Οδηγίας E.E. 2019/1158)» του Ν. 4808/2021, στην παρ. 4 αναφέρει ότι, η παρ. 1 του άρθρου 15 του Ν. 1483/1984 (ΦΕΚ Α` 153), τροποποιείται με την προσθήκη της προστασίας για τον εργαζόμενο γονέα και διαμορφώνεται ως εξής:

«1. Απαγορεύεται και είναι απόλυτα άκυρη η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζομένης από τον εργοδότη της τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της όσο και για χρονικό διάστημα δέκα οκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία της για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, καθώς και η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζομένου πατέρα από τον εργοδότη του για χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών μετά τον τοκετό, εκτός εάν υπάρχει σπουδαίος λόγος για καταγγελία της σύμβασης εργασίας. Η προστασία από την καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας ισχύει τόσο έναντι του εργοδότη στον οποίο ο/η εργαζόμενος/η γονέας προσλαμβάνεται, χωρίς να έχει προηγουμένως απασχοληθεί αλλού, πριν συμπληρώσει τη διάρκεια της προστασίας του πρώτου εδαφίου, όσο και έναντι του νέου εργοδότη, στον οποίο ο/η εργαζόμενος/η γονέας προσλαμβάνεται, και μέχρι τη συμπλήρωση του χρονικού διαστήματος που προβλέπεται στο πρώτο εδάφιο. Ως σπουδαίος λόγος δεν μπορεί να θεωρηθεί ενδεχόμενη μείωση της απόδοσης στην εργασία της εγκύου, που οφείλεται στην εγκυμοσύνη ή στις οικογενειακές υποχρεώσεις του εργαζόμενου γονέα, κατά την έννοια του άρθρου 33.».

Αν υπάρχει σπουδαίος λόγος απόλυσης (π.χ. διακοπή εργασιών της επιχείρησης), ο εργοδότης υποχρεούται να αιτιολογεί την καταγγελία γραπτώς και να προβαίνει στη σχετική κοινοποίηση στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας ( παρ. 3 του άρθρου 10 του Π.Δ. 176/1997 ).

Τέλος, με τη διάταξη του άρθρου 48 του Ν. 4808/2021 θεσπίστηκε ειδικός λόγος απόλυτης ακυρότητας της καταγγελίας σύμβασης εργασίας εργαζόμενου, επειδή ο τελευταίος ζήτησε ή έλαβε άδεια ή ευέλικτη ρύθμιση ή άσκησε δικαίωμα που αφορά στις ρυθμίσεις του άνω νόμου για την προστασία της οικογένειας. Το άρθρο 48 του Ν. 4808/2021 κωδικοποιήθηκε με το άρθρο 240 του Π.Δ. 80/2022 , «Κώδικας ατομικού εργατικού δικαίου».

Προστασία της μητρότητας

Σύμφωνα δε στο άρθρο 281 του Π.Δ. 80/2022 . «Κώδικας ατομικού εργατικού δικαίου για την προστασία της μητρότητας», αναφέρεται:

«1. Απαγορεύεται και είναι απόλυτα άκυρη η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζόμενης από τον εργοδότη της τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της όσο και για χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία της για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, καθώς και η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζομένου πατέρα από τον εργοδότη του για χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών μετά τον τοκετό, εκτός εάν υπάρχει σπουδαίος λόγος για καταγγελία της σύμβασης εργασίας.

Η προστασία από την καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας ισχύει τόσο έναντι του εργοδότη στον οποίο ο/η εργαζόμενος/η γονέας προσλαμβάνεται, χωρίς να έχει προηγουμένως απασχοληθεί αλλού, πριν συμπληρώσει τη διάρκεια της προστασίας του πρώτου εδαφίου, όσο και έναντι του νέου εργοδότη, στον οποίο ο/η εργαζόμενος/η γονέας προσλαμβάνεται, και μέχρι τη συμπλήρωση του χρονικού διαστήματος που προβλέπεται στο πρώτο εδάφιο.

Ως σπουδαίος λόγος δεν μπορεί να θεωρηθεί ενδεχόμενη μείωση της απόδοσης στην εργασία της εγκύου, που οφείλεται στην εγκυμοσύνη ή στις οικογενειακές υποχρεώσεις του εργαζόμενου γονέα, κατά την έννοια του άρθρου 218.

2. Ο Ν. 1302/1982 (ΦΕΚ Α` 133), το Κεφάλαιο Β του Τμήματος Ι του Μέρους Β`, όπως και κάθε διάταξη που αναφέρεται στην προστασία της μητρότητας εφαρμόζεται και στους εργαζόμενους με σχέση έμμισθης εντολής.

3. Η προστασία έναντι της καταγγελίας της σχέσης εργασίας, ισχύει και για τις εργαζόμενες που υιοθετούν τέκνο ηλικίας έως έξι (6) ετών, με χρονική αφετηρία την τοποθέτηση του τέκνου στην οικογένεια, καθώς και για τις εργαζόμενες που εμπλέκονται στη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας είτε ως τεκμαιρόμενες μητέρες, με χρονική αφετηρία τη γέννηση του παιδιού είτε ως κυοφόροι γυναίκες.

4. Σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, η προστασία του παρόντος χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της προστασίας.

Η προστασία εργαζόμενης έναντι της καταγγελίας της σύμβασης ή της σχέσης εργασίας της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό ισχύει μόνο για τις εργαζόμενες που κυοφορούν και γεννούν το κοινό τέκνο. Οι εργοδότες υποχρεούνται να παρέχουν στους εργαζόμενους, σχετικές βεβαιώσεις (όπως προστέθηκε με το άρθρο 7 του Ν.5089/2024 , ΦΕΚ Α΄ 27/16-02-2024).».

Τέλος, δυνάμει του άρθρου 3 του Ν. 3896/10 "Εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κ.λπ." ορίζεται ότι:

«1. Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση.».

Από την άλλη πλευρά, το άρθρο 16 του ίδιου ως άνω νόμου ορίζει ότι: «Η εργαζόμενη που έχει λάβει την εκάστοτε ισχύουσα άδεια μητρότητας ή την ειδική άδεια του άρθρου 142 του Ν. 3655/08 δικαιούται, μετά το πέρας των αδειών αυτών, να επιστρέψει στη θέση εργασίας της ή σε ισοδύναμη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς επαγγελματικούς όρους και συνθήκες και να επωφεληθεί από οποιαδήποτε βελτίωση των συνθηκών εργασίας, την οποία θα εδικαιούτο κατά την απουσία της.».

Ειδική παροχή προστασίας μητρότητας

Το άρθρο 228 του Π.Δ. 80/2022 , Κώδικας ατομικού εργατικού δικαίου για την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας, αναφέρει:

«1. Η μητέρα που είναι ασφαλισμένη στον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.) και εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις ή ως έμμισθη δικηγόρος της παρ. 11 του άρθρου 32 του Ν. 4387/2016 (ΦΕΚ Α΄ 85), περί των παροχών ασθενείας σε χρήμα, μη θιγομένης της παρ. 2 του άρθρου 36 του Ν.4808/2021 (ΦΕΚ Α΄ 101), μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, όπως προβλέπεται από το άρθρο 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. των ετών 2004-2005, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας εννέα (9) μηνών, από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (Δ.ΥΠ.Α.), εφόσον έχει λάβει επιδότηση για κυοφορία και λοχεία από οποιοδήποτε ενταχθέντα στον e-Ε.Φ.Κ.Α. Φορέα, Τομέα, Κλάδο ή Λογαριασμό ασφάλισης μισθωτών ή άλλο φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών.

Αν δεν κάνει χρήση της προβλεπόμενης από την ως άνω Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, η μητέρα δικαιούται αμέσως μετά τη λήξη της άδειας λοχείας την ως άνω ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας, στη συνέχεια δε και το μειωμένο ωράριο που προβλέπεται από το άρθρο 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. του έτους 1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Κατά τη διάρκεια της ως άνω ειδικής άδειας, η Δ.ΥΠ.Α. υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, όπως κάθε φορά καθορίζεται, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας με βάση το προαναφερόμενο ποσό.

Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και τέσσερις (4) ώρες ημερησίως ή μέχρι δεκατρείς (13) ημέρες το μήνα, κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το καταβαλλόμενο από τη Δ.ΥΠ.Α. ποσό ισούται με το μισό του καθοριζόμενου ανωτέρω. Ο χρόνος της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας λογίζεται ως χρόνος ασφάλισης στους κλάδους κύριας σύνταξης και ασθένειας του e-ΕΦΚΑ, καθώς και στους οικείους φορείς επικουρικής ασφάλισης, οι δε προβλεπόμενες εισφορές υπολογίζονται επί του κατά περίπτωση αναφερόμενου παραπάνω ποσού, από το οποίο η Δ.ΥΠ.Α. παρακρατεί την προβλεπόμενη εισφορά ασφαλισμένου και την αποδίδει στους αρμόδιους φορείς μαζί με την προβλεπόμενη εισφορά εργοδότη που βαρύνει τη Δ.ΥΠ.Α.. Ο χρόνος ασφάλισης, που έχει διανυθεί από την έναρξη ισχύος των διατάξεων του άρθρου, θεωρείται χρόνος ασφάλισης στον Κλάδο Ασθένειας σε είδος και σε χρήμα των ενταγμένων στον e-ΕΦΚΑ φορέων, τομέων, κλάδων και λογαριασμών ή στον οικείο φορέα ασφάλισης ασθένειας.

Κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 1 του Ν. 3227/2004 (ΦΕΚ Α΄ 31) και η 30874/23-4-2004 (ΦΕΚ Β΄ 1023) κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και Οικονομικών και Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας.

Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης ρυθμίζονται η διαδικασία, ο τρόπος και οι λοιπές προϋποθέσεις εφαρμογής των διατάξεων του παρόντος άρθρου, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια.

Την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας, σύμφωνα με το παρόν, δικαιούνται και η τεκμαιρόμενη μητέρα του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας και η εργαζόμενη, που υιοθετεί τέκνο από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και έως την ηλικία των οκτώ (8) ετών. Για την εφαρμογή του προηγούμενου εδαφίου:

α) ως "εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο" νοείται η εργαζόμενη γυναίκα, η οποία είναι εγγεγραμμένη στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Θετών Γονέων και μετά από απόφαση της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας παραλαμβάνει, για φροντίδα και ανατροφή με σκοπό την υιοθεσία, παιδί από κοινωνική υπηρεσία της κατά περίπτωση Μονάδας Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας ή άλλου φορέα που έχει υπό την προστασία του το παιδί ή από τον φυσικό γονέα ή τους φυσικούς γονείς του παιδιού ακόμη και πριν την έκδοση της δικαστικής απόφασης υιοθεσίας και

β) ως «ένταξη του παιδιού στην οικογένεια» νοείται:

βα) η ημερομηνία φυσικής παράδοσης, για φροντίδα και ανατροφή με σκοπό την υιοθεσία, του παιδιού στην «εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο» από την κατά περίπτωση Μονάδα Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας ή από όποιον άλλον φορέα έχει υπό την προστασία του το παιδί, όπως αποδεικνύεται από σχετικό έγγραφο της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας, ή από τον φυσικό γονέα ή τους φυσικούς γονείς του παιδιού ακόμη και πριν την έκδοση της δικαστικής απόφασης υιοθεσίας, όπως αποδεικνύεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο που συνάπτει η «εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο» με τον φυσικό γονέα ή τους φυσικούς γονείς του παιδιού ή

ββ) η ημερομηνία, κατά την οποία καθίσταται τελεσίδικη η δικαστική απόφαση που αναγνωρίζει αλλοδαπή απόφαση υιοθεσίας από την εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο.

Η παρ.1 τροποποιήθηκε και το άρθρο 228 διαμορφώθηκε ως άνω με το άρθρο 150 του Ν.5078/2023 , ΦΕΚ Α΄ 211/20-12-2023, σύμφωνα δε με την παρ.3 του άρθρου 155 του αυτού νόμου: "3. Στο άρθρο 150 υπάγονται και οι δικαιούχοι των επιδομάτων κύησης και λοχείας, εφόσον η εγκριτική απόφαση εκδόθηκε από οποιονδήποτε ενταγμένο στον e-Ε.Φ.Κ.Α. Φορέα, Τομέα, Κλάδο ή Λογαριασμό ασφάλισης μισθωτών ή άλλο φορέα ασφάλισης ασθένειας, από την έναρξη ισχύος του άρθρου 43 του Ν. 4997/2022 (ΦΕΚ Α΄ 219).".

2. Η μητέρα δικαιούται να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την ειδική άδεια προστασίας μητρότητας της παρ. 1 προς τον πατέρα, ανεξαρτήτως αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή είναι ελεύθερος επαγγελματίας ή αυτοαπασχολούμενος ή αγρότης. Για όσο χρόνο ο πατέρας λαμβάνει την άδεια που του έχει μεταβιβάσει η μητέρα, δικαιούται τις ανωτέρω παροχές και επιδοτείται με βάση το ασφαλιστικό καθεστώς στο οποίο υπάγεται. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία για τη μεταβίβαση της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας.».

• Σύμφωνα με την ΚΥΑ 44043/06-09-2024, με την οποία τροποποιείται η 39686/10-07-2024 «Ειδικήάδεια και παροχή προστασίας της μητρότητας για όλες τις μισθωτές του e-Ε.Φ.Κ.Α. ή άλλου φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών» (ΦΕΚ Β΄ 4099). Η παρ. 4 του άρθρου 1 της υπ΄ αρ. 39686/10-07-2024 κοινής απόφασης των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αντικαθίσταται ως εξής:

«4. Το δικαίωμα στην ειδική άδεια και παροχή προστασίας της μητρότητας που έχει αρχικώς ασκηθεί σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 36 του Ν.4808/2021 (ΦΕΚ Α΄ 101), συνεχίζεται, σε περίπτωση διαδοχικής ανάληψης μισθωτής εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, μετά τη λύση της σύμβασης εργασίας, και ολοκληρώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας, κατόπιν αίτησης της δικαιούχου προς τη Δ.ΥΠ.Α. Το ως άνω δικαίωμα συνεχίζεται και στην περίπτωση διαδοχικής αλλαγής εργοδότη στον ιδιωτικό τομέα».

• Σύμφωνα με τις παρ. 3 - 5 του άρθρου 12 της Υ.Α.39686/2024 (ΦΕΚ Β΄ 4099/12-07-2024), ισχύουν τα ακόλουθα:

«3. Κατά την πρώτη εφαρμογή του άρθρου 228 του Π.Δ. 80/2022 (ΦΕΚ Α` 222), όπως διαμορφώθηκε με το άρθρο 150 του Ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α` 211) και σύμφωνα και με την παρ. 1 του άρθρου 6 του Ν. 5089/2024 (ΦΕΚ Α` 27) και λαμβανομένων υπόψη των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 155 του Ν. 5078/2023 (ΦΕΚ Α` 211), του άρθρου 43, της παρ. 2 του άρθρου 83 και της παρ. 1 του άρθρου 85 του Ν. 4997/2022 (ΦΕΚ Α` 219), οι νέες/οι δικαιούχοι της ειδικής άδειας και παροχής προστασίας της μητρότητας, σύμφωνα και με τα ειδικότερα οριζόμενα στην παρούσα, ήτοι, μισθωτές/οί ασφαλισμένες/οι του e-Ε.Φ.Κ.Α. (πλην του τ. Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ.), ή άλλου φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών, οι έμμισθες/οι δικηγόροι και οι ομόφυλοι σύζυγοι στην περίπτωση απόκτησης κοινού τέκνου, που δεν υπέβαλαν αίτηση ή υπεύθυνη δήλωση προς τη Δ.ΥΠ.Α. κατά την παρ. 1 του παρόντος άρθρου μετά τις 25/11/2022, δύνανται, κατόπιν αιτήματος τους προς τον εργοδότη και τη Δ.ΥΠ.Α. να εκκινήσουν την εννεάμηνη ειδική άδεια και παροχή προστασίας της μητρότητας, εντός χρονικού διαστήματος εξήντα (60) ημερολογιακών ημερών από τη δημοσίευση της παρούσας.

Κατά τα λοιπά, εκτός από την ανωτέρω παρέκκλιση για την ημερομηνία έναρξης και αίτησης της ειδικής άδειας και παροχής προστασίας της μητρότητας, εφαρμόζονται και στις ανωτέρω περιπτώσεις όλες οι διατάξεις της παρούσας και ιδίως του άρθρου 5 αυτής.

4. Μέχρι την προσαρμογή των συστημάτων του e-Ε.Φ.Κ.Α. ή άλλου φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών εκτός e-Ε.Φ.Κ.Α. για την καταβολή του επιδόματος μητρότητας στον γονέα που ασκεί το δικαίωμα στην άδεια μητρότητας, σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από ομόφυλους συζύγους, προκειμένου για την καταβολή της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας από τη Δ.ΥΠ.Α. η προϋπόθεση της περ. β) της παρ. 2 του άρθρου 5 του Κεφαλαίου Β` της παρούσας θωρείται ότι έχει πληρωθεί εφόσον η αιτούσα ή ο αιτών την ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας, ως αρχική/ός δικαιούχος αυτής σύμφωνα με την παρούσα, πληροί αναλόγως τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις που θέτει ο e-Ε.Φ.Κ.Α. ή άλλος φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών εκτός e-Ε.Φ.Κ.Α., για την καταβολή επιδόματος μητρότητας στις θετές μητέρες. 5. Ο χρόνος ασφάλισης που έχει διανυθεί από την έναρξη ισχύος των διατάξεων του άρθρου 150 του Ν. 5078/2023, θεωρείται χρόνος ασφάλισης στους Κλάδους Κύριας Σύνταξης και Ασθένειας σε είδος και σε χρήμα των ενταγμένων στον e-Ε.Φ.Κ.Α. φορέων, τομέων, κλάδων και λογαριασμών ή στον οικείο φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών, καθώς και στους οικείους φορείς επικουρικής ασφάλισης.».

Δικαιολογητικά που οφείλει να προσκομίσει η αιτούσα στην Δ.ΥΠ.Α.:

• Βεβαίωση εργοδότη, από την οποία θα προκύπτει η ενεργή εργασιακή σχέση κατά την έναρξη της άδειας μητρότητας, το είδος, η μορφή, η διάρκεια, οι μηνιαίες αποδοχές, η ημερομηνία πρόσληψης και προκειμένου για συμβάσεις ορισμένου χρόνου η ημερομηνία λήξης της σύμβασης.
• Αντίγραφο απόφασης επιδόματος μητρότητας (κυοφορίας-λοχείας) από τον Ε.Φ.Κ.Α..
• Υπεύθυνη δήλωση της δικαιούχου, με την οποία αναλαμβάνει την υποχρέωση να γνωστοποιεί εντός 8 ημερών στην Δ.ΥΠ.Α. οποιαδήποτε μεταβολή της εργασιακής της σχέσης.
• Αριθμός ΙΒΑΝ λογαριασμού Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας της δικαιούχου.

Διακοπή παροχής. Η παροχή διακόπτεται λόγω:

α) Πρόσληψης και απασχόλησης της δικαιούχου σε νέο εργοδότη και

β) αίτησης διακοπής της δικαιούχου. Φορολόγηση. Η ειδική παροχή μητρότητας που χορηγείται από την Δ.ΥΠ.Α. σε εργαζόμενες μητέρες ασφαλισμένες του Ε.Φ.Κ.Α. κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας αποτελεί εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες, όμως απαλλάσσεται από κάθε φόρο, σύμφωνα με την ειδική διάταξη του της παρ. 3 του άρθρου 14 του Ν.1545/1985. Ειδικότερα, αναφέρει ότι:

«3. Η αληθινή έννοια της παραγράφου 5 του άρθρου 58 του Ν. 542/1977 (ΦΕΚ Α΄ 41) είναι ότι επαναφέρονται σε ισχύ οι διατάξεις του άρθρου 13του Ν. 3464/1955 (ΦΕΚ Α΄ 350) με τις οποίες απαλλάσσονται από κάθε φόρο ή τέλη χαρτοσήμου και γενικά από κρατήσεις για το δημόσιο και για τρίτους οι κάθε φύσης παροχές του Ο.Α.Ε.Δ., οι αιτήσεις που υποβάλλονται για την απονομή των παροχών αυτών, καθώς και οι διοικητικές ή δικαστικές και εξώδικες πράξεις για την αναγνώριση ή πραγματοποίησή τους.».

Αδεια μητρότητας (Άδεια κύησης - λοχείας)

Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων. Οι 8 εβδομάδες (56 ημέρες) χορηγούνται υποχρεωτικά πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες 9 (63 ημέρες) μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθούν οι 17 εβδομάδες (άρθρο 7 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.2000-2001).

Με το άρθρο 44 του Ν. 4488/2017 προβλέπεται ότι, το τμήμα της άδειας μετά τον τοκετό (λοχείας) δικαιούνται και οι γυναίκες που αποκτούν τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας.

Η άδεια μητρότητας θεωρείται πραγματικός χρόνος εργασίας και όχι χρόνος βραχείας ασθένειας και επομένως δεν διασπά τη συνέχεια της εργασιακής σχέσης και σαφώς δεν συμψηφίζεται με την κανονική άδεια. Η απουσία, όμως, πέραν του διαστήματος των 17 εβδομάδων λόγω ασθένειας υπολογίζεται στα όρια βραχείας ασθένειας και εάν υπερβεί τα όρια αυτά είναι δυνατός ο συμψηφισμός με τις ημέρες της κανονικής άδειας.

Το χρονικό διάστημα της υποχρεωτικής αποχής των γυναικών προ και μετά τον τοκετό λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα.

Αδεια πατρότητας

Κάθε εργαζόμενος πατέρας δικαιούται άδεια πατρότητας δεκατεσσάρων (14) εργασίμων ημερών με αποδοχές, η οποία πρέπει να λαμβάνεται κατά τη γέννηση του τέκνου. Η άδεια αυτή δύναται είτε:

α) να χορηγείται δύο ημέρες πριν την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού, οπότε οι υπόλοιπες 12 ημέρες χορηγούνται, συνολικά ή τμηματικά άμεσα λόγω της γέννησης του τέκνου, εντός τριάντα ημερών από την ημερομηνία γέννησης, είτε

β) να χορηγείται μετά την ημερομηνία γέννησης (άρθρο 27 του Ν. 4808/2021).

Για την εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης, ο εργαζόμενος γνωστοποιεί την πιθανολογούμενη ημερομηνία τοκετού στον εργοδότη, προκειμένου ο τελευταίος να λάβει γνώση. Η άδεια πατρότητας χορηγείται υποχρεωτικά από τον εργοδότη και δεν εξαρτάται από προηγούμενη απασχόληση ή προϋπηρεσία ή από τη συζυγική ή οικογενειακή κατάσταση του εργαζόμενου. Σε περίπτωση υιοθεσίας ή αναδοχής τέκνου ηλικίας έως 8 ετών, η άδεια πατρότητας χορηγείται από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια.

Γονική άδεια ανατροφής τέκνων

Η γονική άδεια ανατροφής αποτελεί ατομικό δικαίωμα κάθε γονέα, χωρίς δυνατότητα μεταβίβασης, είναι υποχρεωτική για τον εργοδότη και χορηγείται εγγράφως για περίοδο τεσσάρων (4) μηνών. Ο εργοδότης δεν οφείλει αποδοχές κατά το διάστημα της εν λόγω άδειας, αλλά για τους δύο (2) πρώτους μήνες της γονικής άδειας η Δ.ΥΠ.Α. υποχρεούται να καταβάλει επίδομα γονικής άδειας στον κάθε γονέα, μηνιαίως, ποσού ίσου με τον ελάχιστο νομοθετημένο μισθό, όπως κάθε φορά καθορίζεται, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας. Με το άρθρο 28 του Ν. 4808/2021 (το οποίο κατήργησε και αντικατέστησε το άρθρο 50 του Ν. 4075/2012) ρυθμίζονται αναλυτικά τα ζητήματα για τη γονική άδεια ανατροφής. Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, ο εργαζόμενος γονέας ή πρόσωπο που ασκεί τη γονική μέριμνα έχει δικαίωμα γονικής άδειας ανατροφής του παιδιού μέχρις ότου συμπληρώσει την ηλικία των οκτώ (8) ετών, με σκοπό την εκπλήρωση των ελάχιστων υποχρεώσεων ανατροφής προς αυτό. Για τη χορήγηση της γονικής άδειας ανατροφής οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν συμπληρώσει ένα (1) χρόνο συνεχόμενης ή με διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου εργασίας στον ίδιο εργοδότη, εκτός αν ορίζεται ευνοϊκότερα από ειδική διάταξη Νόμων, Διαταγμάτων, Κανονισμών, Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, Διαιτητικών Αποφάσεων ή Συμφωνιών εργοδοτών και εργαζομένων.

Εν κατακλείδι

Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο προστασίας της μητρότητας δεν εξασφαλίζει μόνο την πρόσβαση της γυναίκας στην εργασία και τις διακρίσεις στην εργασία, αλλά θέτει τις προϋποθέσεις για την πραγματική ισότητα όσον αφορά τις γυναίκες και τη μεταχείριση των γυναικών και των ανδρών στην εργασία, διασφαλίζοντας ότι οι εργαζόμενοι είναι σε θέση να έχουν οικογένειες σε ασφαλείς συνθήκες. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι, η προστασία δεν καλύπτει μόνο τους βιολογικούς γονείς.

Θα πρέπει, όμως, να δημιουργηθούν κίνητρα προς τους εργοδότες για την ασφάλεια και προστασία των γονέων, ώστε να αποφεύγονται τυχόν παρατυπίες.

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νοεμβρίου 2024 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά και στην άδεια παρένθετης μητρότητας, στην άδεια για τη φροντίδα υιοθετημένων παιδιών και στη προστασία μητρότητας, πατρότητας και οικογενειακής ζωής.