Νομοθετικό πλαίσιο
Κατά τα οριζόμενα στην παρ. 1 του άρθρου 43 του Ν. 4997/2022 (ΦΕΚ Α΄ 219/25-11-2022) η μητέρα που είναι ασφαλισμένη του I.K.A.-E.T.A.M., και εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, όπως προβλέπεται από το άρθρο 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. των ετών 2004 - 2005, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας εννέα (9) μηνών.
Την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας, δικαιούνται και η τεκμαιρόμενη μητέρα του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας και η εργαζόμενη, που υιοθετεί τέκνο από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και έως την ηλικία των οκτώ (8) ετών.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου η εργαζόμενη μητέρα δικαιούται να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την ειδική άδεια προστασίας μητρότητας της παρ. 1 προς τον πατέρα, αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις με πλήρη ή μερική απασχόληση.
Ειδικότερα επισημαίνεται ότι η εφαρμογή των τροποποιήσεων που επήλθαν με το άρθρο 43 του N. 4997/2022 στο καθεστώς χορήγησης της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας του άρθρου 142 του N. 3655/2008 , σύμφωνα με τη μεταβατική διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 83 του N. 4997/2022 , ξεκινά από τις 25/11/2022 και καταλαμβάνει επίσης τις εργαζόμενες δικαιούχους που, έστω και κατά την ημερομηνία αυτή, έκαναν χρήση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας της παρ. 1 του άρθρου 142 του N. 3655/2008 . Ήτοι, δικαιούνται να επωφεληθούν της νέας ρύθμισης ακόμη και οι εργαζόμενες που στις 25/11/2022 είχαν την τελευταία ημέρα της ως άνω άδειας, σύμφωνα με το προγενέστερο καθεστώς που προέβλεπε την εξάμηνη διάρκειά της. Πιο συγκεκριμένα, με την ως άνω ρύθμιση αυξήθηκε η διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας από τους έξι (6) στους εννέα (9) μήνες, για τις δικαιούχους που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 142 του N. 3655/2008 , σύμφωνα και με την ως άνω έναρξη ισχύος αυτής. Αντίστοιχα, παρατείνεται επίσης η καταβολή στις δικαιούχους του επιδόματος από τη Δ.ΥΠ.Α. με βάση τον ελάχιστο νομοθετημένο μισθό, σύμφωνα με το Κεφ. Β΄ της υπ΄ αρ. 33891 /606/2008 (ΦΕΚ Β΄ 833) Υ.Α., καθώς και η ασφαλιστική τους κάλυψη. Ακόμη, με το δέκατο εδάφιο το οποίο προστέθηκε στην παρ. 1 του άρθρο 142 του N. 3655/2008 αποσαφηνίζεται, για τους σκοπούς της ρύθμισης, η έννοια της «ένταξης του παιδιού στην οικογένεια» και το δικαίωμα των εργαζομένων γυναικών που βρίσκονται σε διαδικασία υιοθεσίας τέκνου ηλικίας έως οκτώ (8) ετών, να λάβουν την ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας και το επίδομα αυτής, με αφετηρία την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια, όπως οι φυσικές και οι τεκμαιρόμενες μητέρες. Περαιτέρω, με τη νέα παρ. 2 η οποία προστέθηκε στο άρθρο 142 N. 3655/2008 με το άρθρο 43 του N. 4997/2022 , θεσπίσθηκε δικαίωμα για τη μητέρα να μεταβιβάζει τμήμα της ως άνω άδειας, έως επτά μηνών, στον πατέρα του παιδιού. Σχετικά με την εφαρμογή του ως άνω δικαιώματος, από το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του ίδιου άρθρου προβλέπεται ότι οι προϋποθέσεις, η διαδικασία και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για τη μεταβίβαση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας, καθώς και για την καταβολή των σχετικών παροχών και την ασφαλιστική κάλυψη του πατέρα από τη Δ.ΥΠ.Α., θα ρυθμιστούν με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (Εγκύκλιος Υπουργείου Εργασίας Αριθμ. Πρωτ: 123756 /20-12-2022).
Διευκρινίζεται ότι με τις ρυθμίσεις του άρθρου 36 το Ν.4808/2021 τροποποιήθηκε το άρθρο 142 του N. 3655/2008 και επεκτάθηκε η χορήγηση της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας:
α) στις εργαζόμενες που υιοθετούν τέκνο από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και έως την ηλικία των οκτώ (8) ετών, ομοίως με την τεκμαιρόμενη μητέρα του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας και
β) στις εργαζόμενες που απασχολούνται σε υπηρεσίες του Δημοσίου τομέα, όπως ορίζεται στο άρθρο 14 του N. 4270/2014 (ΦΕΚ Α΄ 143), κατά το μέρος που εφαρμόζεται σε αυτούς η εργατική νομοθεσία, καθώς και στις απασχολούμενες με σύμβαση έμμισθης εντολής, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 142 του N. 3655/2008 και καταβάλλεται από τον φορέα στον οποίο ανήκει οργανικά η υπάλληλος ή από τον φορέα στον οποίο υπηρετεί και επιβαρύνεται με τη μισθοδοσία της, με ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, όπως κάθε φορά καθορίζεται με βάση τον εκάστοτε ισχύοντα νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο μισθό.
Επισημαίνεται ότι η ειδική παροχή προστασίας μητρότητας που αποτελεί συνέχεια της αδείας μητρότητας, προβλέφθηκε με το άρθρο 142 του Ν.3655/2008.
Ειδικότερα η μητέρα που είναι ασφαλισμένη του τέως Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ., και εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, όπως προβλέπεται από το άρθρο 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. των ετών 2004 - 2005, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας έξι (6) μηνών (ήδη από 25/11/2022 είναι εννεάμηνης διάρκειας).
Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και τέσσερις (4) ώρες ημερησίως ή μέχρι δέκα τρεις (13) ημέρες το μήνα, κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το καταβαλλόμενο από τον Ο.Α.Ε.Δ. ποσό, ισούται με το μισό του καθοριζόμενου ανωτέρω.
Ο χρόνος της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας λογίζεται ως χρόνος ασφάλισης στον κλάδο σύνταξης και ασθένειας του e-Ε.Φ.Κ.Α. (τ. Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ.), καθώς επίσης και στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης, οι δε προβλεπόμενες εισφορές υπολογίζονται επί του κατά περίπτωση αναφερόμενου ποσού, από το οποίο η Δ.ΥΠ.Α. παρακρατεί την προβλεπόμενη εισφορά της ασφαλισμένης και την αποδίδει στον e-Ε.Φ.Κ.Α. (τ. Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ.) και στο αντίστοιχο επικουρικό ταμείο, μαζί με την προβλεπόμενη εργοδοτική εισφορά που βαρύνει την Υπηρεσία. Η παροχή διακόπτεται λόγω:
• απασχόλησης στον εργοδότη μετά από σχετική αίτηση διακοπής της παροχής από τη δικαιούχο,
• πρόσληψης και απασχόλησής της σε νέο εργοδότη, εκτός από την περίπτωση που η πρόσληψη σε νέο εργοδότη είναι η επόμενη της λήξης της σχέσης εργασίας με τον προηγούμενο, με την υποχρέωση υποβολής σχετικής βεβαίωσης από τον νέο εργοδότη
Αυτονόητα, διακόπτεται η ανωτέρω παροχή και σε κάθε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο λύεται η εργασιακή σχέση (λήξη σύμβασης ορισμένου χρόνου κατά τη διάρκεια της παροχής, κ.λπ.).
Η παροχή αυτή δεν διακόπτεται σε περίπτωση ασθένειας.
Προκειμένου για υπηκόους τρίτων χωρών, η παροχή διακόπτεται εφόσον η άδεια διαμονής λήξει μέσα στην περίοδο καταβολής και δεν προσκομιστεί βεβαίωση κατάθεσης αιτήματος για ανανέωση.
Χρόνος χορήγησης της ετήσιας κανονικής άδειας
Για τη χορήγηση της ετήσιας άδειας των εργαζομένων εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 1 του Ν. 3302/2004, της αρ. πρωτ. 3392 /01-03-2005 εγκυκλίου του Υπουργού Απασχόλησης, καθώς και του άρθρου 61 του Ν. 4808/2021, από τις οποίες προβλέπεται ρητά ότι η δικαιούμενη, κατ΄ έτος, άδεια των εργαζομένων πρέπει να εξαντλείται μέχρι το πρώτο τρίμηνο του επόμενου ημερολογιακού έτους. Από την παρ. 2 του Κεφ. Α΄ της Υ.Α. 33891/606/07-05-2008 σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 142 του N. 3655/2008 έχει ληφθεί μέριμνα προκειμένου να μην υπάρχει απώλεια του δικαιώματος στην ετήσια άδεια των εργαζομένων και ορίζονται τα εξής: «2. Η άδεια αυτή χορηγείται μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας (τοκετού και λοχείας) ή και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο αδείας, ως ισχύουν κάθε φορά καθώς επίσης και στις εργαζόμενες που αμέσως μετά τα ανωτέρω διαστήματα κάνουν χρήση ετήσιας κανονικής αδείας, εφόσον αυτό είναι απαραίτητο με βάση της ετήσιες προθεσμίες για τη χορήγησή της.» Από την παρ. 4 του άρθρου 3 του N. 3896/2010 ορίζεται ότι: «4. Συνιστά επίσης διάκριση κατά την έννοια του παρόντος νόμου η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση γυναικών λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας, στις περιπτώσεις των προεδρικών διαταγμάτων 176/1997 (ΦΕΚ Α΄ 150), 41/2003 (ΦΕΚ Α΄ 44) και του άρθρου 142 του Ν. 3655/2008 (ΦΕΚ Α΄ 58).».
Από το άρθρο 16 του N. 3896/2010 ορίζεται ότι: «Η εργαζόμενη που έχει λάβει την εκάστοτε ισχύουσα άδεια μητρότητας ή την ειδική άδεια του άρθρου 142 του Ν. 3655/2008 (ΦΕΚ Α΄ 58) δικαιούται, μετά το πέρας των αδειών αυτών, να επιστρέψει στη θέση εργασίας της ή σε ισοδύναμη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς επαγγελματικούς όρους και συνθήκες και να επωφεληθεί από οποιαδήποτε βελτίωση των συνθηκών εργασίας, την οποία θα εδικαιούτο κατά την απουσία της.»
Από την υπ΄ αρ. 124/2018 Γνωμοδότηση του ΣΤ΄ Τμήματος του Ν.Σ.Κ., η οποία έχει γίνει αποδεκτή από την οικεία Υπουργό, αποσαφηνίζεται σύμφωνα και με σχετική νομολογία του Δ.Ε.Ε. ότι η άσκηση του δικαιώματος στην ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας δεν πρέπει να επηρεάζει δυσμενώς ούτε να περικόπτει άλλα δικαιώματα της εργαζόμενης που χορηγούνται για άλλο σκοπό. Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι η παρ. 2 του Κεφ. Α΄ της Υ.Α. 33891/606/07-05-2008 σκοπό έχει να διασφαλίσει ότι η εργαζόμενη, κατά την ενάσκηση του δικαιώματός της στην ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας του άρθρου 142 του N. 3655/2008, δεν θα απολέσει το δικαίωμα της στην ετήσια άδεια η οποία χορηγείται σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο και πρέπει να εξαντλείται εντός του πρώτου τριμήνου του επόμενου ημερολογιακού έτους.
Στο ανωτέρω πλαίσιο, διευκρινίζονται τα εξής:
1. Τυχόν χορήγηση της ετήσιας άδειας πριν την ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας, συνεχόμενα με την άδεια μητρότητας ή την ισόχρονη άδεια φροντίδας παιδιού, ακόμη και αν με βάση τις ετήσιες προθεσμίες δεν κινδυνεύει να χαθεί, είναι συμβατή με τις ως άνω διατάξεις που σκοπό έχουν την προστασία της μητρότητας και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγεί σε απώλεια του επιδόματος της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας από τη Δ.ΥΠ.Α.. Ως εκ τούτου οι αρμόδιες Υπηρεσίες της Δ.ΥΠ.Α. θα πρέπει να κάνουν δεκτές τις αιτήσεις επιδότησης των εργαζομένων σε τέτοιες περιπτώσεις.
2. Σε σχέση με την πρώτη εφαρμογή της παράτασης της άδειας, από έξι σε εννέα μήνες, την οποία δικαιούνται οι εργαζόμενες σύμφωνα με τη μεταβατική διάταξη ως αναλυτικά προαναφέρεται: α) Σε περίπτωση που οι εργαζόμενες έχουν υπόλοιπο ετήσιας άδειας του έτους 2022 το οποίο, κάνοντας χρήση της παράτασης αυτής, δεν δύναται να χορηγηθεί εμπρόθεσμα πριν τις 31/03/2023 ή σε περίπτωση που η ετήσια άδειά τους είχε ήδη προγραμματισθεί να χορηγηθεί μετά την εξάμηνη άδεια, τότε η ετήσια άδεια θα πρέπει να παρεμβληθεί, αμέσως μετά τη λήξη της εξάμηνης άδειας προστασίας της μητρότητας ως ίσχυε μέχρι πρότινος, και της τρίμηνης παράτασής της, προκειμένου να μην υπάρξει απώλεια κανενός δικαιώματος. β) Σε περίπτωση που εργαζόμενη η οποία εμπίπτει στη μεταβατική διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 83 του N. 4799/2022 και δικαιούται να ευεργετηθεί της τρίμηνης παράτασης, μετά το τέλος της εξάμηνης άδειας, ως ίσχυε με την προηγούμενη μορφή του άρθρου 142 του N. 3655/2008, έχει επιστρέψει στην εργασία της, λόγω ελλείμματος ενημέρωσης (δικό της, του εργοδότη ή των αρμόδιων Υπηρεσιών) ωστόσο στη συνέχεια, έχοντας λάβει σχετική ενημέρωση, επιθυμεί να κάνει χρήση της σχετικής παράτασης της άδειας/επιδόματος από τη Δ.ΥΠ.Α., θα μπορεί να κάνει χρήση αυτής, χωρίς κώλυμα από τις αρμόδιες Υπηρεσίες ή από τον εργοδότη.
Ο εργοδότης οφείλει να χορηγεί την ετησία κανονική άδεια στους μισθωτούς έως και τις 31/03 του επόμενου ημερολογιακού έτους (`Αρθρο 61 N. 4808/2021). Διευκρινίζεται ότι πρώτα χορηγείται η ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας και κατόπιν η ετήσια άδεια Στην περίπτωση όμως, που μετά τη λήψη της Ειδικής `Αδειας Προστασίας της Μητρότητας δεν υπάρχει χρονικό περιθώριο για τη λήψη της ετήσιας κανονικής άδειας έως και τις 31/03 του επόμενου ημερολογιακού έτους, τότε και μόνο τότε χορηγείται πρώτα η ετήσια κανονική άδεια και κατόπιν η ειδική εννεάμηνη άδεια (Εγκύκλιος Υπουργείου Εργασίας Αριθμ. Πρωτ: 123756/20-12-2022).
Παράδειγμα
Σε εργαζόμενη, που η άδεια λοχείας της λήγει την 20η Ιουλίου 2023 και με δεδομένο ότι αν αμέσως μετά ξεκινούσε η εννεάμηνη άδεια θα είχε παρέλθει η καταληκτική ημερομηνία χορήγησης της ετήσιας άδειας, για το λόγο αυτό πρώτα στην προκειμένη περίπτωση πρώτα χορηγείται στην τεκούσα μισθωτό η ετήσια άδεια μια και ο χρόνος χορήγησης της είναι «ασφυκτικός» και κατόπιν η εννεάμηνη άδεια.
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το άρθρο «Ειδική άδεια προστασίας μητρότητας (εννεάμηνη άδεια) με τις νέες ρυθμίσεις» του κ. Πέτρου Ραπανάκη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαρτίου 2023 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο γίνεται χωριστή αναφορά στις προϋποθέσεις χορήγησης, τον χρόνο χορήγησης και τη διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας, στη διαδικασία και την προθεσμία υποβολής της αίτησης, στα δικαιολογητικά και τέλος στις υποχρεώσεις του εργοδότη για την καταβολή Δώρα εορτών και Επίδομα Αδείας.