Προαιρετική λειτουργία εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές
Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις των άρθρων 15Α και 16 του Ν.4177/2013, όπως τροποποιήθηκαν με το άρθρο 137 του Ν.5039/2023, επιτρέπεται η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις εξής Κυριακές:
- Την πρώτη Κυριακή κατά την έναρξη της χρονικής περιόδου που έχει ορισθεί ως περίοδος χειμερινών εκπτώσεων (από τη δεύτερη Δευτέρα του Ιανουαρίου μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου),
- τη δεύτερη Κυριακή κατά την έναρξη της χρονικής περιόδου που έχει ορισθεί ως περίοδος χειμερινών εκπτώσεων (από τη δεύτερη Δευτέρα του Ιανουαρίου μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου),
- την πρώτη Κυριακή κατά την έναρξη της χρονικής περιόδου που έχει ορισθεί ως περίοδος θερινών εκπτώσεων (από τη δεύτερη Δευτέρα του Ιουλίου μέχρι το τέλος του Αυγούστου), ήτοι την Κυριακή 14/7/2024,
- την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου, ήτοι την Κυριακή 24/11/2024,
- τις δύο (2) Κυριακές πριν από την ημέρα των Χριστουγέννων,
- την Κυριακή των Βαΐων 28/4/2024 και
- την τελευταία Κυριακή κάθε έτους.
Αν οι ως άνω Κυριακές συμπίπτουν με επίσημη αργία της παρ. 1 του άρθρου 15Α του Ν.4177/2013, όπως ισχύει (Πρωτοχρονιά, 6η Ιανουαρίου, Καθαρά Δευτέρα, 25η Μαρτίου, εκτός από τα καταστήματα τροφίμων, Κυριακή και Δευτέρα του Πάσχα, 1η Μαΐου, 15η Αυγούστου, 28η Οκτωβρίου, 25η και 26η Δεκεμβρίου, Κυριακή κατά την οποία διεξάγονται εθνικές εκλογές) η προαιρετική λειτουργία μεταφέρεται την αμέσως επόμενη Κυριακή που δεν συμπίπτει με επίσημη αργία.
Χορήγηση μιας ημέρας ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας
Στους εργαζόμενους που απασχολούνται σε εμπορικά καταστήματα την Κυριακή, σύμφωνα με το άρθρο 16 του N.4177/2013 όπως ισχύει, που αναφέρεται στην προαιρετική λειτουργία εμπορικών καταστημάτων και καταστημάτων παροχής υπηρεσιών στον καταναλωτή τις Κυριακές, και το άρθρο 15Α του ιδίου νόμου που αναφέρεται στο ωράριο εμπορικών καταστημάτων και καταστημάτων παροχής υπηρεσιών στον καταναλωτή, χορηγείται, επιπλέον, υποχρεωτικά μια (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας.
Επεξηγηματικά, αναφέρεται ότι, ως εβδομάδα νοείται «η χρονική περίοδος επτά ημερών με έναρξη την 00:01 ώρα της Δευτέρας και λήξη την 24:00 της επόμενης Κυριακής» (παρ. 7 του άρθρου 2 του Π.Δ. 88/1999).
Προσοχή! Με τις προϊσχύουσες διατάξεις η αναπληρωματική ανάπαυση χορηγείτο σε άλλη εργάσιμη ημέρα της εβδομάδας που άρχιζε από την Κυριακή εκείνη κατά την οποία είχαν απασχοληθεί. Πιο συγκεκριμένα, η αναπληρωματική εβδομαδιαία ανάπαυση διαρκείας είκοσι τεσσάρων (24) συνεχών ωρών από την ώρα λήξης της εργασίας, χορηγείτο σε άλλη εργάσιμη ημέρα της εβδομάδας που άρχιζε από την Κυριακή εκείνη κατά την οποία είχαν απασχοληθεί.
Με τις νέες ρυθμίσεις που είναι σε ισχύ, χορηγείται στους εργαζόμενους που απασχολούνται σε εμπορικά καταστήματα, στο πλαίσιο της προαιρετικής λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις των άρθρων 15Α και 16 του Ν. 4177/2013, όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν με το άρθρο 137 του Ν.5039/2023, επιπλέον, υποχρεωτικά μια (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας. Ειδικότερα, ορίζεται ότι, η απασχόληση των εργαζομένων αμείβεται κατά τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και στους εργαζομένους που απασχολούνται κατά τις εν λόγω Κυριακές χορηγείται επί πλέον υποχρεωτικά μία (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας.
Διευκρινίζεται ότι, με τις ρυθμίσεις της παρ. 2 του άρθρου 137 του Ν. 5039/2023, επήλθε τροποποίηση των απαριθμούμενων Κυριακών προαιρετικής λειτουργίας, πλην, όμως, εξακολουθεί να παραμένει σε ισχύ η παρ. 4 του Ν.5019/2023, στην οποία ορίζεται ότι στους εργαζόμενους που απασχολούνται σε εμπορικά καταστήματα την Κυριακή, σύμφωνα με το παρόν και το άρθρο 15Α, χορηγείται, επιπλέον, υποχρεωτικά μια (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας, χωρίς να τίθεται ως προϋπόθεση ότι η διάρκεια της απασχόλησης του εργαζόμενου πρέπει να είναι πέραν των πέντε (5) ωρών.
Επισημαίνεται, πάντως, ότι, με τις ρυθμίσεις της παρ. 1 του άρθρου 10 του Β.Δ. 748/66, στην περίπτωση απασχόλησης κατά την ημέρα της Κυριακής, οφείλεται αναπληρωματική ανάπαυση, υποχρεωτικά εφ΄ όσον η απασχόληση κατά την Κυριακή έχει διάρκεια άνω των πέντε (5) ωρών, προαιρετικά δε, εφ΄ όσον ζητηθεί από το μισθωτό, επί απασχόλησης μέχρι πέντε (5) ώρες.
Στην περίπτωση που η λειτουργία επιχειρήσεων και η απασχόληση προσωπικού κατά τις Κυριακές επιτρέπεται από τους κείμενους νόμους, τότε οι εργαζόμενοι που απασχολούνται πάνω από πέντε (5) ώρες κατά την ημέρα της Κυριακής δικαιούνται αναπληρωματική εβδομαδιαία ανάπαυση διαρκείας είκοσι τεσσάρων (24) συνεχών ωρών από την ώρα λήξης της εργασίας σε άλλη εργάσιμη ημέρα της εβδομάδας που αρχίζει από την Κυριακή εκείνη κατά την οποία απασχολήθηκαν.
Συμπερασματικά, αναφέρεται ότι, σε περίπτωση προαιρετικής λειτουργίας εμπορικού καταστήματος τις Κυριακές, σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο του άρθρου 137 του Ν.5039/2023, σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 10 του Β.Δ. 748/66, και απασχόλησης μισθωτού εμποροϋπαλλήλου κατά τις εν λόγω Κυριακές:
- πέραν των πέντε (5) ωρών, σε κάθε περίπτωση, χορηγείται επί πλέον υποχρεωτικά μία (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας τόσο επί πενθήμερης, όσο και επί εξαήμερης απασχόλησης,
- μέχρι πέντε (5) ώρες επί πενθήμερης απασχόλησης χορηγείται προαιρετικά, εφόσον ζητηθεί, ισόχρονη ανάπαυση σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας. Σε περίπτωση που δεν χορηγηθεί ισόχρονη ανάπαυση, εκτός από την προσαύξηση που προβλέπεται για απασχόληση σε ημέρα Κυριακή ύψους 75%, οφείλεται και αμοιβή ίση με τόσα ωρομίσθια όσες οι ώρες απασχόλησης του μισθωτού και
- επί εξαήμερης απασχόλησης, ανεξαρτήτως ωρών εργασίας, χορηγείται υποχρεωτικά μία (1) ημέρα ανάπαυσης σε άλλη ημέρα της ίδιας εβδομάδας για να διασφαλισθεί η 24ωρη εβδομαδιαία ανάπαυση του μισθωτού όπως αυτή προβλέπεται από το άρθρο 5 του ΠΔ 88/99.
Ωράριο εμπορικών καταστημάτων και καταστημάτων παροχής υπηρεσιών στον καταναλωτή
Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της παρ.1 του άρθρου 15Α του Ν.4177/2013, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 137 του Ν.5039/2023, τα εμπορικά καταστήματα και τα καταστήματα παροχής υπηρεσιών σε καταναλωτές επιτρέπεται να λειτουργούν, τηρούμενης της εργατικής νομοθεσίας, από τις 6:00 έως τις 21:00, από τη Δευτέρα έως και το Σάββατο και τις Κυριακές από τις 11:00 έως τις 20:00, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 16 του Ν.4177/2013, εκτός από τις εξής ημέρες:
α) την πρώτη ημέρα του έτους (Πρωτοχρονιά),
β) την 6η Ιανουαρίου ημέρα της εορτής των Θεοφανείων,
γ) την Καθαρά Δευτέρα (κινητή εορτή), εκτός από τα καταστήματα τροφίμων,
δ) την 25η Μαρτίου,
ε) την Κυριακή και τη Δευτέρα του Πάσχα (κινητή εορτή),
στ) την 1η Μαΐου, ημέρα του εορτασμού της Εργατικής Πρωτομαγιάς,
ζ) την 15η Αυγούστου,
η) την 28η Οκτωβρίου,
θ) την 25η Δεκεμβρίου ημέρα των Χριστουγέννων και την επομένη της 26η Δεκεμβρίου και
ι) την Κυριακή κατά την οποία διεξάγονται εθνικές εκλογές.
Διευκρινίζεται ότι, η λειτουργία εμπορικού καταστήματος πέραν του ωραρίου λειτουργίας, συνιστά γενική παράβαση που χαρακτηρίζεται υψηλή και επισύρει πρόστιμο από 1.000,00 έως 4.000,00 €, ανεξάρτητα από τον αριθμό των θιγομένων εργαζόμενων [Υ.Α. 80016 (ΦΕΚ Β΄ 4629/1-9-2022)].
Εμπορικά καταστήματα και καταστήματα παροχής υπηρεσιών σε καταναλωτές που επιτρέπεται να λειτουργούν, όλες τις ώρες της ημέρας και όλες τις ημέρες της εβδομάδας
Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της παρ.2 του άρθρου 15Α του Ν.4177/2013, που προστέθηκε με το άρθρο 18 του Ν.5019/2023, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 137 του Ν.5039/2023, τα εμπορικά καταστήματα και καταστήματα παροχής υπηρεσιών σε καταναλωτές που επιτρέπεται να λειτουργούν, τηρούμενης της εργατικής νομοθεσίας, όλες τις ώρες της ημέρας και όλες τις ημέρες της εβδομάδας, είναι τα εξής:
α) καταστήματα εστίασης παντός είδους,
β) κυλικεία, καντίνες, κάβες, καταστήματα λιανικής πώλησης ξηρών καρπών, μικρές αγορές («mini markets») συνεχούς λειτουργίας,
γ) φωτογραφεία,
δ) καταστήματα παροχής υπηρεσιών διασκέδασης παντός είδους,
ε) ξενοδοχεία,
στ) ζαχαροπλαστεία, γαλακτοπωλεία και συναφή καταστήματα,
ζ) ανθοπωλεία,
η) πρατήρια υγρών καυσίμων,
θ) περίπτερα,
ι) καταστήματα και εγκαταστάσεις που λειτουργούν στους χώρους των Κεντρικών Αγορών,
ια) καταστήματα που κατατάσσονται στις πολύ μικρές οντότητες, σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 3 του άρθρου 2 του Ν. 4308/2014 (ΦΕΚ Α΄ 251), σε δημοτικά διαμερίσματα με μόνιμο πληθυσμό μικρότερο από πέντε χιλιάδες (5.000) κατοίκους και
ιβ) γραφεία τελετών.
Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της παρ.3 του άρθρου 15Α του Ν.4177/2013, που προστέθηκε με το άρθρο 18 του Ν.5019/2023, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 137 του Ν.5039/2023, στις περιοχές τουριστικού ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος όπου παρουσιάζεται αυξημένη πληθυσμιακή επιβάρυνση, επιτρέπεται, επιπλέον, με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, που εκδίδεται μετά από πρόταση του Δήμου ή των Δήμων στους οποίους υπάγεται διοικητικά η περιοχή, ή του Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για περιοχές που ανήκουν σε χερσαία ζώνη λιμένα ή του Υπουργού Τουρισμού για περιοχές που ανήκουν στην χερσαία ζώνη τουριστικού λιμένα, η λειτουργία όλες τις ώρες και τις ημέρες της εβδομάδας, των εξής καταστημάτων:
α) αρτοποιεία,
β) οπωροπωλεία και καταστήματα μαναβικής,
γ) κρεοπωλεία,
δ) ιχθυοπωλεία,
ε) υπεραγορές (super-markets) και
στ) καταστήματα που κατατάσσονται στις πολύ μικρές οντότητες, σύμφωνα με τις παρ. 2 και 3 του άρθρου 2 του Ν. 4308/2014.
Πρόσθετη αμοιβή για εργασία κατά τις Κυριακές
Γενικό πλαίσιο
Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της παρ. 4 του άρθρου 16 του Ν.4177/2013, όπως διαμορφώθηκε και ισχύει με το άρθρο 19 του Ν.5019/2023, η απασχόληση των εργαζομένων στις περιπτώσεις προαιρετικής λειτουργίας εμπορικών καταστημάτων και καταστημάτων παροχής υπηρεσιών στον καταναλωτή τις Κυριακές είναι νόμιμη και αμείβεται σύμφωνα με τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, που ορίζουν πρόσθετη αμοιβή για εργασία κατά τις Κυριακές.
Στο πλαίσιο αυτό, οι εμποροϋπάλληλοι που θα απασχοληθούν την ημέρα αυτή και αμείβονται με μηνιαίο μισθό, δικαιούνται μόνο το ποσό της προσαύξησης 75%, που υπολογίζεται επί του 1/25 του νομίμου μηνιαίου μισθού τους, με την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι θα τύχουν ημέρας αναπληρωματικής ανάπαυσης. Στην περίπτωση που οι τελευταίοι δεν τύχουν ημέρας αναπληρωματικής ανάπαυσης, λόγω απασχόλησής τους την ημέρα αυτή της Κυριακής, δικαιούνται εκτός από την προσαύξηση του 75% και την κύρια αμοιβή που αντιστοιχεί στον εργάσιμο χρόνο απασχόλησης της ημέρας αυτής.
Διευκρινίζεται ότι, το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει για τις ώρες λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων κατά τις Κυριακές παραμένει το ίδιο και με τις νέες ρυθμίσεις, ορίζεται δηλαδή το ωράριο λειτουργίας των Κυριακών από τις 11:00 έως τις 20:00 (παρ. 3β του άρθρου 16 του Ν.4177/2013).
Η πρόσθετη αμοιβή της Κυριακής υπολογίζεται επί των νομίμων αποδοχών
Σε κάθε περίπτωση, όπως ρητά αναφέρει το άρθρο 2 του N.Δ. 3755/1957, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, οι εργαζόμενοι που θα απασχοληθούν νομίμως κατά την Kυριακή δικαιούνται και την προβλεπόμενη, βάσει των αριθμ. 8900/1946 και 25825/1951 Kοινών Aποφάσεων των Yπουργείων Eργασίας και Oικονομικών, πρόσθετη αμοιβή η οποία ανέρχεται στο 75% του 1/25 του νομίμου μηνιαίου μισθού ή του νομίμου ημερομισθίου.
Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι, η προσαύξηση 75% της αμοιβής των μισθωτών για την εργασία που παρέχουν κατά τις Κυριακές και αργίες, υπολογίζεται πάντοτε επί των υποχρεωτικώς θεσπισμένων ελάχιστων ορίων των αποδοχών τους.
Στους εργαζομένους κατά τις Κυριακές και τις μη εργάσιμες εορτές καταβάλλεται, ανεξαρτήτως του κύρους της συμφωνίας για την απασχόληση, το κανονισμένο ημερομίσθιο αυξημένο κατά 75%. Η προσαύξηση αυτή υπολογίζεται επί του νομίμου μισθού, καταβάλλεται για την εργασία που θα συμπέσει μέσα στο 24ωρο της Κυριακής ή αργίας και ισούται με το 75% ενός ημερομισθίου, εφόσον η εργασία εξαντλήσει το κανονισμένο ημερήσιο ωράριο.
Εάν υπολείπεται του νομίμου ωραρίου, μειώνεται ανάλογα και αν υπερβαίνει αυτό αυξάνεται ανάλογα.
Έτσι, ο υπολογισμός της αμοιβής του μισθωτού από την αιτία αυτή, ήτοι την εργασία κατά τις ημέρες των Κυριακών και μη εργασίμων εορτών, μπορεί να γίνει με βάση την ωριαία απασχόληση μέσα στα χρονικά όρια των ημερών αυτών, που είναι γνωστές από το ημερολόγιο. Όπως προελέχθη, οι μισθωτοί που απασχολούνται κατά τις Κυριακές δικαιούνται προσαύξηση 75%, που υπολογίζεται επί του νόμιμου ημερομισθίου ή επί του 1/25 του νομίμου μηνιαίου μισθού τους, προκειμένου για αμειβόμενους με ημερομίσθιο ή με μηνιαίο μισθό, αντίστοιχα. Με την εφαρμογή της πενθήμερης εβδομαδιαίως απασχόλησης, η προσαύξηση 75% που δικαιούνται οι εργαζόμενοι υπολογίζεται επί των ωρομισθίων που αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας τους κατά τις Κυριακές. Στην περίπτωση που στο χρονικό διάστημα της Κυριακής (από 00:00 ώρα της Κυριακής έως 24:00 της ίδιας ημέρας) εμπίπτουν ορισμένες ώρες εργασίας των μισθωτών, η προσαύξηση 75% υπολογίζεται μόνο για τις ώρες αυτές. Σε περίπτωση δε που στερείται και την εβδομαδιαία ανάπαυση, ο εργαζόμενος αυτός δικαιούται και το 1/25 του καταβαλλόμενου μισθού του ως αποζημίωση του αδικαιολόγητου πλουτισμού, δηλαδή καθετί που ο εργοδότης θα κατέβαλε στον ίδιο εργαζόμενο αν εργαζόταν σε ημέρα μη αναπαύσεως, χωρίς την προσαύξηση της υπερεργασίας άλλων ημερών και της αναλογίας επιδομάτων αδείας και εορτών (Εφετείο Αθηνών 1322/2012). Σε κάθε περίπτωση, η απασχόληση κατά την Κυριακή ή άλλη ημέρα αργίας, ως και η νυχτερινή εργασία συνεπάγεται την καταβολή της νόμιμης προσαύξησης. Η προσαύξηση 75% λόγω απασχολήσεως κατά Κυριακή αποτελεί μισθό και όχι αποζημίωση και υπόκειται σε 5ετή παραγραφή (Άρειος Πάγος 1184/1974).
Εν όψει των ανωτέρω νομικών δεδομένων και εφόσον επιτρέπεται κατά τις Kυριακές και αργίες η απασχόληση των μισθωτών, κατά τις ημέρες αυτές είναι νόμιμη, υπό την προϋπόθεση ότι οι εργαζόμενοι που θα απασχοληθούν κατά ημέρα Kυριακή ή ημέρα αργίας θα πάρουν την εκ του νόμου προβλεπόμενη προσαύξηση, καθώς και τις προβλεπόμενες εβδομαδιαίες αναπαύσεις (ρεπό) που εμπεριέχονται στο νόμιμο εβδομαδιαίο πρόγραμμα εργασίας, το οποίο σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γνωστοποιείται στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, μέσω της ηλεκτρονικής υποβολής στο Π.Σ. «Εργάνη» των σχετικών πινάκων προσωπικού, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις της Εργατικής Νομοθεσίας.
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιανουαρίου 2024 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά και στη παράταση του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων (Λευκές νύχτες), στην εξαήμερη εργασία (Δευτέρα έως Σάββατο) εμποροϋπαλλήλου και επιπλέον εργασία σε ημέρα Κυριακή, σε πρακτικά παραδείγματα υπολογισμού αμοιβής της εργασίας κατά τις Κυριακές και σε προϊσχύουσες ρυθμίσεις.