Σ.Σ.Ε. που είναι σε ισχύ. Ποιες από αυτές έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές

1. Καθορισμός των όρων αμοιβής και εργασίας εργαζόμενων στην περίπτωση που είναι σε ισχύ Σ.Σ.Ε., αλλά δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική

1α. Γενικό πλαίσιο

Για να υφίσταται νομική δέσμευση και να υποχρεούται ο εργοδότης να εφαρμόσει για τους εργαζόμενούς του, τους όρους αμοιβής και εργασίας μιας κλαδικής και ομοιοεπαγγελματικής συλλογικής σύμβασης που είναι μεν σε ισχύ αλλά δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική, είναι τόσο αυτός (ο εργοδότης) όσο και οι εργαζόμενοι, να είναι μέλη των συμβαλλόμενων στη σύναψή της συλλογικής αυτής ρύθμισης, οργανώσεων (εργοδοτικών και εργατικών αντίστοιχα).

Ειδικότερα στην περίπτωση αυτή, που είναι μεν σε ισχύ η συλλογική σύμβαση εργασίας, πλην όμως δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική και δεν παράγεται αμφιμερής δέσμευση των μερών:

• οι όροι αμοιβής και εργασίας των εργαζομένων καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές ή ημερομίσθιο πλήρους απασχόλησης κατώτερο από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο του άρθρου 103 του Ν.4172/2013.
• οι θεσμικοί, μη μισθολογικοί όροι εργασίας των εργαζομένων καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να είναι δυσμενέστεροι των θεσμικών όρων της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.

Κατωτέρω παρατίθεται αναλυτικός πίνακας με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας που είναι σε ισχύ την παρούσα χρονική περίοδο.

1β. Τι ισχύει με τη Σ.Σ.Ε. των εστιατορίων, καφενείων

Η από 12/12/2019 Σ.Σ.Ε. με Πράξη Κατάθεσης στο Υπουργείο Εργασίας 15/18-12-2019, με διάρκεια ισχύος από 21/2/2019 έως 21/2/2021, ρυθμίζει τους όρους αμοιβής και εργασίας του προσωπικού των πάσης φύσεως τουριστικών και επισιτιστικών καταστημάτων όλης της χώρας (Εστιατορίων, καφενείων κ.λπ.) με συμβαλλόμενα μέρη: α) την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στον Επισιτισμό - Τουρισμό (Π.Ο.Ε.Ε.Τ.), εκ μέρους της εργατικής πλευράς και β) εκ μέρους της εργοδοτικής πλευράς:

• την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εστιατορίων και Συναφών Επαγγελμάτων (Π.Ο.Ε.Σ.Ε.),
• της Ομοσπονδία Επαγγελματοβιοτεχνών Ζαχαροπλαστών Ελλάδος (Ο.Ε.Ζ.Ε.),
• της Ομοσπονδία Καφεπωλών Ελλάδος και
• της Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών, Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.).

Εφόσον επισιτιστική επιχείρηση δεν είναι μέλος κάποιας εργοδοτικής οργάνωσης από αυτές που υπογράφουν την από 12/12/2019 Σ.Σ.Ε., δεν δεσμεύεται ως προς την εφαρμογή των όρων της συγκεκριμένης συλλογικής ρύθμισης εργασίας.

Στην περίπτωση όμως που τόσο ο εργοδότης του επισιτιστικού καταστήματος όσο και οι εργαζόμενοι, είναι μέλη των συμβαλλόμενων στη σύναψη της συλλογικής αυτής ρύθμισης, οργανώσεων (εργοδοτικών και εργατικών αντίστοιχα), εφαρμόζονται με κανονιστική ισχύ οι όροι της εν λόγω συλλογικής σύμβασης εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος της, ήτοι από 21 Φεβρουαρίου 2019 έως 21 Φεβρουαρίου 2021.

Σε αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή είτε ο εργοδότης είτε οι εργαζόμενοι είτε και οι δυο μαζί, δεν είναι μέλη των ανωτέρω συμβαλλόμενων εργοδοτικών και εργατικών με συνέπεια να μην υφίσταται αμφιμερής δέσμευση, οι όροι αμοιβής και εργασίας των εργαζομένων σε επισιτιστικό κατάστημα καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές ή ημερομίσθιο πλήρους απασχόλησης κατώτερο από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο του άρθρου 103 του Ν.4172/2013, ενώ οι θεσμικοί, μη μισθολογικοί όροι εργασίας τους καθορίζονται από τους όρους της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.

Επισημαίνεται ότι η από 12/12/2019 Σ.Σ.Ε., δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική. Η τελευταία κηρυχθείσα υποχρεωτική Σ.Σ.Ε. για τον κλάδο του επισιτισμού είναι η Δ.Α. 36/2010 για τους όρους αμοιβής και εργασίας του προσωπικού των τουριστικών και επισιτιστικών καταστημάτων (εστιατόρια, ταβέρνες, καφενεία, μπαρ κ.λπ), με Πράξη Κατάθεσης στο Υπουργείο Εργασίας 19/2-8-2010. Ειδικότερα η Δ.Α. 36/2010 είχε κηρυχθεί υποχρεωτική από 2/8/2010, με την Υπουργική Απόφαση 11330/676/2011 (ΦΕΚ Β΄ 1448/17-6-2011).

2. Επέκταση συλλογικών ρυθμίσεων μέσω της κήρυξης τους ως υποχρεωτικών

2α. Γενικό πλαίσιο

Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 1876/1990, οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (Σ.Σ.Ε.), και οι όμοιας εκτάσεως Αποφάσεις Διαιτησίας (Δ.Α.) του άρθρου 16 του ανωτέρω νόμου, δεσμεύουν τους εργαζόμενους και εργοδότες που είναι μέλη των συμβαλλομένων συνδικαλιστικών οργανώσεων ή των εν διενέξει αντίστοιχα, εκτός εάν κηρυχθούν υποχρεωτικές με απόφαση του Υπουργού Εργασίας. Διευκρινίζεται ότι ο θεσμός της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων είχε ανασταλεί έως το τέλος του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής (με βάση τις ρυθμίσεις του άρθρου 37, παρ. 6, του Ν.4024/2011 και του άρθρου πέμπτου παρ.2 του Ν. 4475/2017) και πιο συγκεκριμένα έως 20 Αυγούστου 2018.

Πλέον, από 21/8/2018, η αναστολή επέκτασης έπαψε να είναι σε ισχύ και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας είναι δυνατόν να επεκτείνονται μέσω της κήρυξής τους ως γενικώς υποχρεωτικών για το σύνολο των εργαζομένων του κλάδου, της συλλογικής σύμβασης εργασίας. Επισημαίνεται ότι, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 11, παρ.3 του Ν.1876/1990 όπως ισχύει, την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων μπορεί να ζητήσει αρμόδια συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων ή των εργοδοτών με αίτηση της, που υποβάλλει στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Η επέκταση ισχύει από την ημερομηνία της δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Προς πληρέστερη ενημέρωση αναφέρεται ότι, οι κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας δεσμεύουν κατ’ αρχήν τα μέλη των συμβαλλόμενων εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων (Άρθρο 3 παρ. 1 περ. β’, Άρθρο 8 παρ. 2 και Άρθρο 11, παρ. 2 και 3 του Ν. 1876/1990, βλέπε Άρειος Πάγος 1405/2014, 1137/2013, 1561/2011). Σύμφωνα με τον ανωτέρω κανόνα της αμφιμερούς δέσμευσης, δεν αρκεί μόνο το ένα μέρος της εργασιακής σχέσης (εργαζόμενος ή εργοδότης) να είναι μέλος της αντίστοιχης εργατικής ή εργοδοτικής οργάνωσης που συμβλήθηκε για τη σύναψη κλαδικής ή ομοιοεπαγγελματικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, αλλά αυτό θα πρέπει να συμβαίνει ταυτόχρονα και για τα δύο μέρη (βλέπε Ιωάννη Ληξουριώτη, Συλλογικές Εργασιακές Σχέσεις, εκδ. 2013, σελ 290). Ωστόσο, αν η κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας κηρυχθεί, με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, γενικώς υποχρεωτική, η ισχύς της επεκτείνεται από τον χρόνο δημοσίευσης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της σχετικής Υπουργικής απόφασης (όχι αναδρομικώς) σε όλους τους εργοδότες και τους εργαζομένους του κλάδου ή του επαγγέλματος που αυτή αφορά, που δεν είναι μέλη των συμβληθεισών οργανώσεων, εφόσον αυτοί θα μπορούσαν να είναι μέλη των οργανώσεων που μετείχαν στη σύναψη τους, με την επιφύλαξη ότι μία κλαδική Σ.Σ.Ε. (ή Δ.Α.) υπερισχύει σε περίπτωση συρροής αυτής με άλλη ομοιοεπαγγελματική Σ.Σ.Ε. (Άρειος Πάγος 132/2016, 1409/2014, 56/2012, Μονομελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης 14193/2018).

2β. Ποιες Σ.Σ.Ε. έχουν κηρυχθεί έως τώρα υποχρεωτικές

Στο παρόν χρονικό διάστημα, συλλογικές συμβάσεις εργασίας που είναι σε ισχύ (διανύουν ήδη το τρίμηνο της παράτασης ισχύος τους με εξαίρεση τη Σ.Σ.Ε. Τραπεζοϋπαλλήλων που λήγει την 31/12/2021) και έχουν κηρυχθεί ως υποχρεωτικές είναι οι εξής:

- H Σ.Σ.Ε. (13/2/2019) Ηλεκτροτεχνιτών ανελκυστήρων (με διάρκεια ισχύος από 1ης Ιανουαρίου 2019 έως την 31^η Δεκεμβρίου 2020) κηρύχθηκε υποχρεωτική από 7/6/2019 με την Υπουργική Απόφαση 24869/1507/31-5-2019 (ΦΕΚ Β΄ 2167/7-6-2019).

- H Σ.Σ.Ε. (29/3/2019) Καπνοβιομηχανίας εργαζομένων (με διάρκεια ισχύος από 1ης Ιανουαρίου 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου 2020) κηρύχθηκε υποχρεωτική από 19/6/2019 με την Υπουργική Απόφαση 26705/1588/12-6-2019 (ΦΕΚ Β΄ 2392/19-6-2019)

- H Σ.Σ.Ε. (15/5/2019) Ναυτιλιακών πρακτορείων και ναυτιλιακών επιχειρήσεων (με διάρκεια ισχύος από 1^ης Μαΐου 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου 2020) κηρύχθηκε από 19/6/2019 υποχρεωτική με την Υ. Α. 26706/1589/12-6-2019 (ΦΕΚ Β΄ 2392/19-6-2019)

- H Σ.Σ.Ε. (14/3/2019) Ξενοδοχοϋπαλλήλων Περιφερειακής Ενότητας Χανίων (με διάρκεια ισχύος από 1ης Ιανουαρίου 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου 2020) κηρύχθηκε από 10/5/2019 υποχρεωτική με την Υπουργική Απόφαση 18867/912/23-4-2019 (ΦΕΚ Β΄ 1604/10-5-2019)

- H Σ.Σ.Ε. (26/3/2019) Τραπεζοϋπαλλήλων – ΟΤΟΕ (με διάρκεια ισχύος από 1ης Ιανουαρίου 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου 2021) κηρύχθηκε υποχρεωτική από 10/5/2019 με την Υπουργική Απόφαση 18868/913/23-4-2019 (ΦΕΚ Β΄ 1604/10-5-2019)

3. Χρόνος ισχύος - Παράταση ισχύος Σ.Σ.Ε.

Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2, παρ.1, της Π.Υ.Σ.6/28-2-2012 που τροποποίησε το άρθρο 9, παρ.1 του Ν.1876/1990, οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας συνάπτονται εφεξής για ορισμένο χρόνο ισχύος, η διάρκεια του οποίου δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα (1) έτος και δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία (3) έτη (άρθρο 2, παρ.1, της Π.Υ.Σ. 6/28-2-2012).

Σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ.4, της Π.Υ.Σ. 6/2012 (που τροποποίησε το άρθρο 9, παρ.4 του Ν.1876/1990) οι κανονιστικοί όροι Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας που θα λήξει ή θα καταγγελθεί, εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα τρίμηνο από τη λήξη ή την καταγγελία τους. Με τις προϊσχύουσες ρυθμίσεις, οι κανονιστικοί όροι συλλογικής σύμβασης, που έληγε η καταγγελλόταν, εξακολουθούσαν να ισχύουν επί ένα εξάμηνο. Επισημαίνεται ότι και κατά το τρίμηνο της παράτασης ισχύος μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας, οι κανονιστικοί όροι της εφαρμόζονται και στους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται στο διάστημα αυτό.

Ειδικά όσον αφορά την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε), επανήλθε η εξάμηνη διάρκεια της εκ του νόμου παράτασης ισχύος της.

Αναλυτικότερα, με το άρθρο 40 του Ν. 4320/2015, προστέθηκε στο άρθρο 9 του Ν.1876/1990 η παράγραφος 6 σύμφωνα με την οποία «Οι κανονιστικοί όροι Ε.Γ.Σ.Σ.Ε που έληξε ή καταγγέλθηκε, εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα εξάμηνο από τη λήξη ή καταγγελία και εφαρμόζονται και στους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται στο διάστημα αυτό».

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη, με τίτλο «Σ.Σ.Ε. που είναι σε ισχύ. Ποιες από αυτές έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαρτίου 2021 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο αναλύεται και το θέμα της μετενέργειας των συλλογικών ρυθμίσεων αναφορικά με τους μη μισθολογικούς όρους, αλλά και το μονομερές εργοδοτικό δικαίωμα περικοπής επιδομάτων κατά το στάδιο της μετενέργειας.