Γενικό πλαίσιο περί δανεισμού
Σε περίπτωση γνήσιου δανεισμού μισθωτού, όταν, δηλαδή, ο εργαζόμενος, ενώ προσφέρει την εργασία του κανονικά στον αρχικό εργοδότη, παραχωρείται προσωρινά σε τρίτη επιχείρηση με τη διασφάλιση επανόδου του στον αρχικό εργοδότη (όπως π.χ. συμβαίνει μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων, επιχειρήσεων δηλαδή που ανήκουν στον ίδιο όμιλο), η χρονική διάρκεια της σύμβασης δανεισμού δεν είναι επακριβώς καθορισμένη, ούτε υφίσταται ανώτατο χρονικό όριο διάρκειας του δανεισμού.
Συνήθως, η χρονική διάρκεια του γνησίου δανεισμού συναρτάται με τον χρόνο ολοκλήρωσης ενός συμφωνηθέντος έργου, που βάσει ιδιωτικού συμφωνητικού έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας ο «Έμμεσος εργοδότης» (που δανείζεται το μισθωτό), το οποίο του έχει αναθέσει ο «`Αμεσος εργοδότης». Αμέσως μετά τη λήξη του έργου και τη λύση της σύμβασης δανεισμού ο αρχικός (άμεσος) εργοδότης υποχρεούται να επαναφέρει τον συγκεκριμένο εργαζόμενο στην ίδια θέση της επιχείρησής του, με το ίδιο αντικείμενο δραστηριότητας και με τους ίδιους προ του δανεισμού όρους αμοιβής και εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο γνήσιος δανεισμός εργαζόμενου είναι διάρκειας ορισμένου χρόνου, που, όμως, η διάρκειά του μπορεί να υπόκειται σε ανανεώσεις και παρατάσεις, χωρίς να υφίστανται εν προκειμένω χρονικοί περιορισμοί, όσον αφορά την ανώτατη δυνατή χρονική διάρκειά του.
Ο μη γνήσιος δανεισμός αφορά εργαζόμενους μέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης (Ε.Π.Α.). Ειδικότερα, με τον Ν. 2956/2001, όπως αυτός τροποποιήθηκε αρχικά με το άρθρο 3 του Ν. 3846/2010 και στη συνέχεια με τον Ν. 3899/2010 και με τον Ν. 4052/2012, θεσμοθετήθηκε η εργασία μέσω Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.).
Προϋποθέσεις σύννομου δανεισμού εργαζομένου
Οι προϋποθέσεις του δανεισμού εργαζομένου είναι:
α) ότι ο εργαζόμενος έχει προσληφθεί για ορισμένο ή αόριστο χρόνο από εργοδότη, ο οποίος τον δανείζει σε άλλον εργοδότη,
β) ότι η παραχώρηση του εργαζομένου από τον αρχικό άμεσο εργοδότη στο δεύτερο εργοδότη είναι προσωρινή, δηλαδή, δεν πρόκειται περί οριστικής μεταβίβασης της εργασιακής σχέσης από τον πρώτο στον δεύτερο,
γ) ότι η επιχείρηση την οποία ασκεί ο δεύτερος (έμμεσος) εργοδότης είναι διαφορετική εκείνης την οποία ασκεί ο αρχικός (άμεσος) εργοδότης, διότι αν η επιχείρηση είναι η αυτή, τότε δεν υπάρχει δανεισμός του εργοδότη, αλλά μεταβολή του προσώπου του εργοδότη και
δ) ότι το δικαίωμα του αρχικού (άμεσου) εργοδότη, όπως «δανείσει» τον εργαζόμενο στον έμμεσο εργοδότη μπορεί να προκύπτει, είτε από τις περιστάσεις, είτε από τη σύμβαση εργασίας, είτε να στηρίζεται σε κανόνα δικαίου (λ.χ. σε όρο συλλογικής σύμβασης εργασίας). Ο δανεισμός έχει πάντα προσωρινή μορφή και διάρκεια, έστω και αν μπορεί να είναι ορισμένου ή αορίστου χρόνου. Δηλαδή, ο εργαζόμενος θα πρέπει σε κάθε περίπτωση μετά από το οριζόμενο χρονικό διάστημα να επιστρέψει στον αρχικό εργοδότη του. Συνήθως, η χρονική διάρκεια της σύμβασης δανεισμού είναι ίση με το χρόνο ολοκλήρωσης του συμφωνηθέντος έργου. Αμέσως μετά τη λήξη του έργου και τη λύση της σύμβασης δανεισμού, ο αρχικός (άμεσος) εργοδότης υποχρεούται να επαναφέρει τον εργαζόμενο στην ίδια θέση της επιχείρησής του, με το ίδιο αντικείμενο δραστηριότητας και με τους ίδιους προ του δανεισμού όρους αμοιβής και εργασίας.
Περίπτωση σύναψης τέτοιας σύμβασης υφίσταται συνήθως όταν με όρους επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, που καταρτίζονται από ομίλους εταιρειών, μπορούν να ρυθμίζονται οι τοποθετήσεις εργαζομένων από τη μία επιχείρηση στην άλλη, η απορρόφηση εργαζομένων επιχείρησης που κλείνει, κ.λπ..
Επισημαίνεται, πάντως, ότι, η μητρική εταιρεία από τη στιγμή που ασκεί ενιαία διοίκηση και αποφασίζει για τις λοιπές εταιρείες του ομίλου δεν νομιμοποιείται να καταρτίζει συλλογικές συμβάσεις εργασίας (Σ.Σ.Ε.) και να δεσμεύει τις θυγατρικές της εταιρείες αν δεν έχει σαφή εντολή αυτών.
Υποβολή δήλωσης μεταβολής στοιχείων εργασιακής σχέσης (απογραφή) στο Π.Σ. Εργάνη
Επί γνήσιου δανεισμού μισθωτού, όταν, δηλαδή, ο εργαζόμενος, ενώ προσφέρει την εργασία του κανονικά στον αρχικό εργοδότη, παραχωρείται προσωρινά σε τρίτη επιχείρηση με τη διασφάλιση επανόδου του στον αρχικό εργοδότη (όπως π.χ. συμβαίνει μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων, επιχειρήσεων, δηλαδή, που ανήκουν στον ίδιο όμιλο), όπως γίνεται και για το υπόλοιπο προσωπικό, έτσι και για το δανειζόμενο προσωπικό, η επιχείρηση (τόσο ο άμεσος, όσο και ο έμμεσος εργοδότης) οφείλει να κάνει την απογραφική διαδικασία, υποβάλλοντας προς τούτο το έντυπο της Δήλωσης Μεταβολής Στοιχείων Εργασιακής Σχέσης (απογραφή). Η ψηφιακή δήλωση οργάνωσης του χρόνου εργασίας σε κάθε περίπτωση δηλώνεται πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
Το δανειζόμενο προσωπικό απογράφεται τόσο από τον άμεσο, όσο και από τον έμμεσο εργοδότη.
Η υποβολή Ψηφιακού Ωραρίου πρέπει να γίνεται από τον έμμεσο εργοδότη που έχει τη σχετική υποχρέωση.
Η υποχρέωση των επιχειρήσεων, που είναι ενταγμένες στον μηχανισμό της ψηφιακής κάρτας, να διαθέτουν και να ενεργοποιούν ψηφιακές κάρτες για το σύνολο των εργαζομένων τους με φυσική παρουσία στο χώρο παροχής εργασίας της επιχείρησης, συμπεριλαμβάνει και τους εργαζόμενους που απασχολούνται στις ανωτέρω επιχειρήσεις μέσω δανεισμού (Εγκύκλιος Υπ. Εργασίας Α.Π. 37271/21-06-2024).
Ο έμμεσος εργοδότης είναι αυτός, ο οποίος βαρύνεται με την υποχρέωση εφαρμογής του συστήματος της ψηφιακής κάρτας εργασίας, σε περίπτωση που η επιχείρηση του εντάσσεται, με βάση τον κύριο Κ.Α.Δ. εργοδότη στο TAXIS, στο σύστημα της ψηφιακής κάρτας εργασίας. Το ίδιο ισχύει και όταν ο έμμεσος εργοδότης απασχολεί εργαζόμενους μέσω Επιχείρησης Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.) (Εγκύκλιος Υπ. Εργασίας Α.Π. 37271/21-06-2024).
Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.)
Γενικό πλαίσιο
Μη γνήσιος δανεισμός υφίσταται όταν εργοδότης και εργαζόμενος συνάπτουν σύμβαση εργασίας, στην οποία ορίζεται από την αρχή ότι ο εργαζόμενος δεν θα παρέχει τις υπηρεσίες του στον αρχικό-άμεσο εργοδότη, αλλά σε τρίτους-έμμεσους εργοδότες, τους οποίους θα υποδεικνύει και θα καθορίζει ο αρχικός εργοδότης.
Όπως προαναφέρθηκε, ο μη γνήσιος δανεισμός αφορά εργαζόμενους μέσω Εταιρειών Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.). Με τον Ν. 2956/2001, όπως αυτός τροποποιήθηκε αρχικά με το άρθρο 3 του Ν. 3846/2010 και στη συνέχεια με τον Ν. 3899/2010 και με τον Ν. 4052/2012, θεσμοθετήθηκε η εργασία μέσω Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.). Με τις νομοθετικές αυτές ρυθμίσεις έχουν καθορισθεί οι όροι και οι προϋποθέσεις σύστασης και αδειοδότησης Εταιρειών Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.), έτσι ώστε να εξασφαλίζονται τα εργασιακά, αλλά και τα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων, που διατίθενται από Ε.Π.Α. σε έμμεσο εργοδότη και εισάγονται προστατευτικές διατάξεις για αυτούς τους εργαζόμενους.
Οι βασικοί όροι εργασίας των εργαζόμενων με σύμβαση ή σχέση εργασίας προσωρινής απασχόλησης, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι αποδοχές, κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής τους στον έμμεσο εργοδότη είναι τουλάχιστον αυτοί που θα εφαρμόζονταν αν οι εργαζόμενοι είχαν προσληφθεί απευθείας από τον εν λόγω εργοδότη (τον έμμεσο εργοδότη) για να καταλάβουν την ίδια θέση (παρ. 1 του άρθρου 117 του Ν.4052/2012).
Οι διατάξεις που αφορούν στην προστασία των εγκύων και γαλουχουσών γυναικών, στην προστασία των παιδιών και των νέων, καθώς και στην ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών και κάθε δράση για την καταπολέμηση οποιασδήποτε διάκρισης λόγω φύλου, φυλής, εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας, πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού εφαρμόζονται και στους προσωρινά απασχολούμενους (παρ. 1 του άρθρου 117 του Ν.4052/2012).
Η διάρκεια της τοποθέτησης του μισθωτού μέσω Ε.Π.Α. στον έμμεσο εργοδότη, στην οποία περιλαμβάνονται και οι ενδεχόμενες ανανεώσεις που γίνονται εγγράφως, δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερη από τους τριάντα έξι (36) μήνες.
Σε περίπτωση υπέρβασης των χρονικών ορίων, που τίθενται από την παρούσα παράγραφο, επέρχεται μετατροπή της υπάρχουσας σύμβασης σε σύμβαση αορίστου χρόνου με τον έμμεσο εργοδότη (παρ. 3 του άρθρο 117 του Ν.4052/2012).
Αν συνεχίζεται η απασχόληση του μισθωτού από τον έμμεσο εργοδότη μετά τη λήξη της διάρκειας της αρχικής τοποθέτησης και των τυχόν νόμιμων ανανεώσεών της ακόμα και με νέα τοποθέτηση, χωρίς να μεσολαβεί διάστημα είκοσι τριών (23) ημερολογιακών ημερών, θεωρείται ότι πρόκειται για σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου μεταξύ του μισθωτού και του έμμεσου εργοδότη (Η περίπτωση Α της παρ. 4 του άρθρου 117 τίθεται, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. ΙΑ8(4) του άρθρου 1ου του Ν. 4093/2012).
Δεν υπάγονται στη διάταξη αυτή εργαζόμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις όταν απασχολούνται σε ολιγοήμερες κοινωνικές εκδηλώσεις. (Περίπτωση Β της παρ. 4 του άρθρου 117 του Ν.4052/2012).
Οι προσωρινά απασχολούμενοι ενημερώνονται για τις κενές θέσεις εργασίας στον έμμεσο εργοδότη προκειμένου να έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τους άλλους εργαζόμενους της επιχείρησης για να προσληφθούν σε μόνιμες θέσεις εργασίας. Η ενημέρωση αυτή μπορεί να πραγματοποιείται με γενική ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης στην οποία παρέχουν τις υπηρεσίες τους (έμμεσο εργοδότη) ( παρ. 1 του άρθρου 118 του Ν.4052/2012 - άρθρο 112 του Π.Δ. 80/2022 ).
`Ακυρη θεωρείται οποιαδήποτε ρήτρα όταν με αυτήν άμεσα ή έμμεσα απαγορεύεται ή παρεμποδίζεται η μόνιμη απασχόληση του προσωρινά απασχολούμενου μισθωτού με σύναψη σύμβασης ή σχέσης εξαρτημένης εργασίας μεταξύ του έμμεσου εργοδότη και του προσωρινά απασχολούμενου μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας με την επιχείρηση προσωρινής απασχόλησης. `Ακυρη, επίσης, θεωρείται οποιαδήποτε ρήτρα όταν με αυτήν άμεσα ή έμμεσα παρεμποδίζονται τα συνδικαλιστικά δικαιώματα του μισθωτού ή παραβλάπτονται τα ασφαλιστικά του δικαιώματα ( παρ. 2 του άρθρου 118 του Ν.4052/2012 - άρθρο 112 του Π.Δ. 80/22 ).
Για την απασχόληση του προσωρινά απασχολούμενου μισθωτού σε έμμεσο εργοδότη, είτε με προσωρινή απασχόληση, είτε με σύναψη σύμβασης ή σχέσης εξαρτημένης εργασίας μεταξύ του έμμεσου εργοδότη και του προσωρινά απασχολούμενου μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας μέσω της επιχείρησης προσωρινής απασχόλησης, απαγορεύεται οποιαδήποτε οικονομική επιβάρυνση του μισθωτού ( παρ. 3 του άρθρου 118 του Ν.4052/2012 - άρθρο 112 του Π.Δ. 80/2022 ).
Τέλος, με τις ρυθμίσεις του άρθρου 6 του Ν.5053/2023 , οι Ε.Π.Α. υποχρεούνται να παρέχουν γραπτώς στους εργαζόμενους τους (που απασχολούνται με σύμβαση ή σχέση εργασίας προσωρινής απασχόλησης), μεταξύ των άλλων, και τα στοιχεία του έμμεσου εργοδότη. Η ενημέρωση αυτή γίνεται με παράδοση στον εργαζόμενο εγγράφου σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, ένα (1) μήνα το αργότερο από την έναρξη της εργασίας του.
Εννοιολογικοί προσδιορισμοί
Με τις ρυθμίσεις του άρθρου 115 του Ν. 4052/2012 :
- Ως επιχείρηση προσωρινής απασχόλησης νοείται το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο συνάπτει συμβάσεις εργασίας ή σχέσεις εξαρτημένης εργασίας με προσωρινά απασχολούμενους, με σκοπό να τους τοποθετεί σε έμμεσους εργοδότες για να εργασθούν προσωρινά υπό την επίβλεψη και τη διεύθυνσή τους, υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις οικείες διατάξεις.
- Ως προσωρινά απασχολούμενος ορίζεται ο εργαζόμενος, ο οποίος έχει σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας με επιχείρηση προσωρινής απασχόλησης, προκειμένου να τοποθετηθεί σε έμμεσο εργοδότη για να εργασθεί προσωρινά υπό την επίβλεψη και τη διεύθυνσή του.
- Ως έμμεσος εργοδότης νοείται το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, για το οποίο και υπό την επίβλεψη και τη διεύθυνση του οποίου εργάζεται προσωρινά ο προσωρινά απασχολούμενος.
- Ως τοποθέτηση νοείται η περίοδος, κατά την οποία ο προσωρινά απασχολούμενος τίθεται στη διάθεση του έμμεσου εργοδότη για να εργασθεί προσωρινά υπό την επίβλεψη και τη διεύθυνσή του.
Πότε δεν επιτρέπεται η απασχόληση μισθωτού σε έμμεσο εργοδότη με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης
Στο άρθρο 116 του Ν.4052/2012 αναφέρεται ότι, η απασχόληση μισθωτού σε έμμεσο εργοδότη με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης δεν επιτρέπεται:
α) όταν με αυτήν αντικαθίστανται εργαζόμενοι που ασκούν το δικαίωμα της απεργίας,
β) όταν ο έμμεσος εργοδότης το προηγούμενο τρίμηνο είχε πραγματοποιήσει απολύσεις εργαζομένων της ίδιας ειδικότητας για οικονομοτεχνικούς λόγους ή το προηγούμενο εξάμηνο ομαδικές απολύσεις ιδίων ειδικοτήτων (Η περ. β του άρθρου 116 του Ν.4052/2012 τίθεται όπως αντικαταστάθηκε με την περ. 1 της υποπαρ. ΙΑ4 του άρθρου 1ου του Ν. 4254/2014),
γ) όταν ο έμμεσος εργοδότης υπάγεται στις διατάξεις του Ν. 2190/1994 (ΦΕΚ Α΄ 28) ή στις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 1 του Ν. 2527/1997 (ΦΕΚ Α΄ 206), όπως ισχύουν, με την επιφύλαξη της παρ. 5 του δεύτερου άρθρου του Ν. 3845/2010 (ΦΕΚ Α΄ 65),
δ) όταν οι εργασίες λόγω της φύσης τους εγκυμονούν ιδιαίτερους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Οι εργασίες αυτές καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, ύστερα από τη γνώμη του Συμβουλίου Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων (Σ.Υ.Α.Ε.), που ορίζεται στο άρθρο 26 του «Κώδικα Νόμων για την Υγεία και την Ασφάλεια των Εργαζομένων (Κ.Ν.Υ.Α.Ε.)», που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του Ν. 3850/2010 (ΦΕΚ Α΄ 84) και στο άρθρο 25 του Π.Δ. 368/1989 (ΦΕΚΑ΄ 163), όπως ισχύει και
ε) όταν ο απασχολούμενος υπάγεται στις ειδικές διατάξεις περί ασφαλίσεων εργατοτεχνιτών οικοδόμων, εξαιρουμένων των εργατοτεχνιτών οικοδόμων που απασχολούνται σε έργα αρχικού προϋπολογισμού 10.000.000,00 ευρώ και άνω, τα οποία χρηματοδοτούνται ή συγχρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους και διεξάγονται μετά από παραχώρηση ή εργολαβία για λογαριασμό του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ., Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, δημόσιων, δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων δημόσιας ή κοινής ωφέλειας και γενικά επιχειρήσεων και οργανισμών του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως αυτός καθορίζεται από την κάθε φορά ισχύουσα νομοθεσία. Για τους απασχολούμενους οικοδόμους σε έμμεσο εργοδότη με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης υπόχρεος υποβολής Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης (Α.Π.Δ.) και καταβολής των αναλογουσών ασφαλιστικών εισφορών στους οικείους φορείς κοινωνικής ασφάλισης είναι η Επιχείρηση Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.) (Η περ. ε του άρθρου 116 του Ν.4052/2012 τίθεται όπως αντικαταστάθηκε με την περ. 2 της υποπαρ. ΙΑ4 του άρθρου 1ου του Ν. 4254/2014).
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νοεμβρίου 2024 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά και σε υπόδειγμα σύμβασης γνησίου δανεισμού εργαζομένου.