Χαμηλή η διείσδυση του asset management στην Ελλάδα

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα, η διείσδυση της θεσμικής (επαγγελματικής) διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (assets) είναι ιδιαίτερα χαμηλή στην Ελλάδα, με τη χώρα να καταλαμβάνει μια από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη.

Ειδικότερα, μεταξύ των 25 χωρών του πίνακα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 21^η θέση (περνάει μόνο την Τουρκία, την Κροατία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία). Ενδεικτικό είναι το στοιχείο ότι τα κεφάλαια υπό διαχείριση είναι μόλις 1.749 ευρώ κατά κεφαλή στην Ελλάδα, όταν στην Κύπρο φτάνουν στα 5.031 ευρώ, ο μέσος ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στα 27,759 ευρώ, ενώ στις κορυφαίες θέσεις βρίσκονται χώρες όπως η Ελβετία (101.600 ευρώ κατά κεφαλή), Σουηδία (55.847 ευρώ), Ολλανδία (47.211 ευρώ) και Δανία (47.050 ευρώ).

Σε ποιους παράγοντες όμως θα μπορούσε να αποδοθεί η τόσο χαμηλή διείσδυση της επαγγελματικής διαχείρισης (π.χ. αμοιβαία κεφάλαια, επενδυτικές εταιρείες χαρτοφυλακίου και εταιρείες επενδύσεων ακίνητης περιουσίας) στη χώρα μας, σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη;

Μια πρώτη αιτία αποτελεί αναμφίβολα η πολύ χαμηλή συνταξιοδοτική αποταμίευση (τα χρήματα, δηλαδή, που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι μελλοντικές συντάξεις των Ελλήνων), καθώς τα κεφάλαια της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης τυγχάνουν επαγγελματικής διαχείρισης. Στην Ελλάδα σχεδόν αποκλειστικό ρόλο στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας παίζει μέχρι τώρα το κράτος (κοινωνική ασφάλιση), όπου, όμως, η αποταμίευση είναι σχεδόν μηδενική. Ειδικότερα, στα κοινωνικά συστήματα της Ευρώπης (μέθοδος «pay as you go») οι τρέχουσες συντάξεις των πολιτών χρηματοδοτούνται σχεδόν καθ’ ολοκληρία από τις τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων, αλλά και από τον κρατικό Προϋπολογισμό (δηλαδή έμμεσα και πάλι από τους εργοδότες και τους εργαζόμενους μέσω της φορολόγησής τους).

Αντίθετα, ο δεύτερος (επαγγελματική ασφάλιση), όσο και ο τρίτος (προγράμματα ασφαλιστικών εταιρειών) ασφαλιστικός πυλώνας διαχειρίζονται με επαγγελματικό τρόπο τις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις των εργαζομένων. Όμως, με τον δεύτερο ασφαλιστικό πυλώνα (π.χ. ΤΕΚΑ και Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης) να βρίσκεται στη χώρα μας στα σπάργανα και τη διείσδυση των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων της ιδιωτικής ασφάλισης να κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (κατά την περίοδο των μνημονίων καταργήθηκαν τα προϋπάρχοντα φορολογικά κίνητρα), είναι προφανές ότι δεν αναπτύσσεται παράλληλα και το κομμάτι της επαγγελματικής διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων.

Ένας δεύτερος λόγος που αιτιολογεί τη χαμηλή διείσδυση της επαγγελματικής ασφάλισης στη χώρα μας είναι η σαφώς διαφορετική κατανομή που επιλέγουν να κάνουν οι Έλληνες σε σύγκριση με πολλούς άλλους Ευρωπαίους -και πόσο μάλλον σε σχέση με τους Αμερικανούς- σε ότι αφορά τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Για παράδειγμα, η πρώτη προτίμηση των Ελλήνων είναι η επένδυση στην αγορά ακινήτων, θεωρώντας (εσφαλμένα) πως η συγκεκριμένη τοποθέτηση στερείται κινδύνου και είναι σε θέση να υπεραποδίδει για πάντα έναντι οποιασδήποτε άλλης εναλλακτικής επιλογής («κανείς ποτέ δεν έχασε αγοράζοντας γη»). Δεν είναι τυχαίο το ότι οι Έλληνες διαθέτουν έναν από τους υψηλότερους δείκτες «κατοικιών κατά κεφαλή» στην Ευρώπη.

Η δεύτερη κατά σειρά αποταμιευτική επιλογή των Ελλήνων είναι οι τραπεζικές καταθέσεις, με το σκεπτικό ότι αυτές στερούνται οποιουδήποτε κινδύνου (η πράξη λέει ότι σε αποπληθωρισμένη βάση η αξία μιας κατάθεσης κατά την τελευταία τριετία έχει υποχρεωθεί σε αξιοσημείωτη πτώση). Χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο ότι οι τραπεζικές καταθέσεις των ελληνικών νοικοκυριών συνεχίζουν να αυξάνονται κάθε χρόνο από το 2019 έως και σήμερα (στοιχεία Απριλίου 2024 από την Τράπεζα της Ελλάδος), παρά τα ιδιαίτερα χαμηλά προσφερόμενα επιτόκια.

Τέλος, το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων ιδιωτών, που επενδύσει σε μετοχές, επιλέγει να διαχειρίζεται μόνο του το δικό του χαρτοφυλάκιο, αποφεύγοντας να αναθέσει τη διαχείρισή του σε φορείς επαγγελματικής διαχείρισης, πιστεύοντας πως με αυτό τον τρόπο θα επιτύχει καλύτερες αποδόσεις, χωρίς να επιβαρυνθεί με τα έξοδα διαχείρισης (κατά μέσο όρο μάλλον το αντίθετο έχει φανεί στην πράξη). Επίσης, το ελληνικό χρηματιστήριο είναι λιγότερο αναπτυγμένο σε σύγκριση με τα υπόλοιπα της Δυτικής Ευρώπης (βλέπε δείκτη κεφαλαιοποίησης ως ποσοστό επί του Α.Ε.Π.) και κινείται κατά κύριο λόγο με κεφάλαια προερχόμενα από το εξωτερικό.

Η επαγγελματική διαχείριση προσφέρει σημαντικά οφέλη στην οικονομία, όχι μόνο λόγω των πολλών εξειδικευμένων ατόμων που απασχολεί, αλλά επιπλέον γιατί -μέσω των καλύτερων αποδόσεων που επιτυγχάνει- μπορεί να δημιουργήσει πλούτο προς όφελος των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων, των ασφαλιστικών-επαγγελματικών ταμείων και γενικότερα της κοινωνίας. Παράλληλα, θα μπορούσαν να γίνουν κινήσεις προκειμένου η Ελλάδα να αποτελέσει ένα περιφερειακό κέντρο διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, πράγμα που έχουν κάνει με επιτυχία και άλλες χώρες στην Ευρώπη.