Αποτελεί η ασφάλιση έξοδο ή επένδυση; Λογιστικά κατατάσσεται στην κατηγορία των εξόδων. Στην πράξη, ωστόσο, αποτελεί ουσιαστικά το τίμημα για τη μείωση του κινδύνου που αναλαμβάνουμε.
Στο χρηματιστήριο για παράδειγμα, οι μετοχές εταιρειών χαμηλότερου ρίσκου διαπραγματεύονται με υψηλότερους δείκτες P/E (πολλαπλασιαστές κερδών) και χαμηλότερους συντελεστές μερισματικής απόδοσης.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα επιχειρήσεων, που σήμερα -μετά από καταστροφικά γεγονότα που τους συνέβησαν- εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται με επιτυχία, επειδή είχαν προνοήσει να ασφαλιστούν έγκαιρα.
Μία χαρακτηριστική περίπτωση από αυτές που θυμόμαστε είναι αυτή της καταστροφικής πυρκαγιάς της γαλακτοβιομηχανίας ΚΡΙ-ΚΡΙ στις Σέρρες τον Δεκέμβριο του 2013. Η βορειοελλαδίτικη εταιρεία παίρνοντας την αποζημίωση των ασφαλιστικών εταιρειών εκσυγχρόνισε περαιτέρω τις εγκαταστάσεις της και σήμερα αποτελεί -εκτός των άλλων- έναν μεγάλο εξαγωγέα γιαουρτιού και παγωτών στην Ευρώπη. Τι θα γινόταν αν το εργοστάσιο δεν ήταν ασφαλισμένο; Τι θα σήμαινε αυτό για τους εργαζόμενους, για την οικονομία των Σερρών και για τις ελληνικές εξαγωγές;
Μια δεύτερη χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η πυρκαγιά στο εργοστάσιο της Sunlight την πρωτομαγιά του 2018 στην Ξάνθη, από την οποία η γνωστή βιομηχανία του Ομίλου Γερμανός αποζημιώθηκε με 66 εκατ. ευρώ. Σήμερα, η Sunlight αποτελεί μια από τις μεγάλες δυνάμεις του κλάδου στο διεθνές στερέωμα και εξετάζει -εκτός των άλλων- μεγάλη επένδυση παραγωγής μπαταριών λιθίου στη Δυτική Μακεδονία, για το οποίο ενδιαφέρονται ενεργά να προσελκύσουν και οι Γάλλοι.
Ας έρθουμε, όμως, και στο σήμερα και στην περίπτωση της βιομηχανίας παραγωγής προφίλ αλουμινίου Exalco, το εργοστάσιο της οποίας στο Κουλούρι Λάρισας επλήγη από τις πλημμύρες της Θεσσαλίας τον περυσινό Σεπτέμβριο. Όπως, λοιπόν, ανακοίνωσε η μητρική εταιρεία της Exalco (και εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Αθήνας) Βιοκαρπέτ, η Exalco εισέπραξε από τις ασφαλιστικές εταιρείες το ποσό των 6,6 εκατ. ευρώ.
Μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023 η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει την υποχρεωτική ασφάλιση των επιχειρήσεων με ετήσιο κύκλο εργασιών υψηλότερο των δύο εκατομμυρίων ευρώ, πράγμα που ωστόσο δεν έχει ψηφιστεί μέχρι τουλάχιστον τη στιγμή που γράφεται το συγκεκριμένο κείμενο. Κύκλοι της ασφαλιστικής αγοράς θεωρούν πάντως πως η μεγάλη πλειονότητα αυτής της κατηγορίας των εταιρειών είναι ήδη ασφαλισμένες και πως το μεγαλύτερο πρόβλημα βρίσκεται στις μικρότερες επιχειρήσεις.
Απαιτούνται γενικότερες δράσεις
Όσο, όμως, και αν είναι χρήσιμη η ιδιωτική ασφάλιση για τον περιορισμό των κινδύνων (π.χ. καλύψεις έναντι φυσικών φαινομένων, πυρκαγιάς, ζημιών κατά τη μεταφορά εμπορευμάτων, επισφαλών απαιτήσεων, κ.λπ.), από μόνη της δεν είναι ικανή να περιορίσει δραστικά το επιχειρηματικό ρίσκο, πρώτον επειδή επιφέρει κόστος που δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικό και δεύτερον γιατί είναι σε θέση να καλύψει μερικές μόνο από τις κατηγορίες κινδύνων που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση.
Για παράδειγμα, στις περιπτώσεις πυρκαγιών, πλημμυρών και ατυχημάτων, η διοίκηση της εταιρείας προκειμένου να περιορίσει το κόστος της ασφάλισης θα πρέπει πριν προχωρήσει σε οποιαδήποτε κάλυψη να έχει δημιουργήσει όλες εκείνες τις απαραίτητες προϋποθέσεις (κατάλληλος εξοπλισμός, διαδικασίες παραγωγής, εκπαίδευση προσωπικού, συστήματα πυρασφάλειας, κ.λπ.), προκειμένου να περιορίσει τόσο τον ενδεχόμενο των ζημιών, όσο και το μέγεθός τους από τη στιγμή που προκύψουν. Επίσης, στις καλύψεις έναντι επισφαλών απαιτήσεων θα πρέπει να έχει προηγηθεί από την ίδια την εταιρεία η υιοθέτηση μιας κατάλληλης και προσεκτικής πιστωτικής πολιτικής, η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών της, οι τρέχουσες συνθήκες στην οικονομία και στον κλάδο, κ.λπ..
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η προστασία της εταιρείας από ενδεχόμενες έντονες μεταβολές στις τιμές των πρώτων υλών, των επιτοκίων και των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες μπορούν να προστατευθούν από αυτούς τους κινδύνους μέσα από τη χρήση παράγωγων προϊόντων (hedging), πλην, όμως, υπάρχουν συχνά και περιπτώσεις «φυσικής προστασίας» (natural hedging), οι οποίες μπορούν να περιορίσουν σε σημαντικό βαθμό το σχετικό ρίσκο χωρίς κόστος. Για παράδειγμα, αν μια εταιρεία μπορεί να προσθέσει στις συμφωνίες πώλησης τιμές που να συναρτώνται με την τιμή της πρώτης ύλης, τότε περιορίζει δραστικά τον κίνδυνο ζημιών εξ’ αιτίας μιας μελλοντικής μεγάλης αύξησης του κόστους της. Αν, επίσης, οι εταιρείες που εισάγουν δολαριακές πρώτες ύλες έχουν τις καταθέσεις τους σε δολάρια, τότε μειώνουν το συναλλαγματικό ρίσκο.
Σε ότι αφορά το ρίσκο μιας μεγάλης αύξησης των επιτοκίων, μια εταιρεία μπορεί είτε να κλειδώσει (με κόστος) στην αγορά παραγώγων (Interest Rate Swaps) το επιτόκιο για μια σειρά ετών, είτε να προνοήσει και να δανειστεί με σταθερό επιτόκιο για τα επόμενα χρόνια μέσα από την αγορά ομολόγων.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν κίνδυνοι οι οποίοι στην πράξη δεν μπορούν να καλυφθούν ούτε από την αγορά της ιδιωτικής ασφάλισης, ούτε από την αγορά παραγώγων, αλλά στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να περιοριστούν μέσα από τη στρατηγική που ακολουθεί κάθε εταιρεία σε μια σειρά από θέματα.
Έτσι, οι πρόσθετες δαπάνες στις οποίες υποβάλλονται οι εταιρείες για την υιοθέτηση των αρχών της Εταιρικής Διακυβέρνησης και γενικότερα για την εφαρμογή στην πράξη των ESG (Environment, Social, Governance) κριτηρίων, αποσκοπούν και αυτές στη μείωση του επιχειρηματικού κινδύνου σε μακροχρόνιο χρονικό ορίζοντα.
Τα ESG κριτήρια προκρίνουν το μακροπρόθεσμο κέρδος σε βάρος του βραχυπρόθεσμου και οι φιλικές πολιτικές προς τους πελάτες, τους προμηθευτές, τους εργαζόμενους, το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες λειαίνουν αντιθέσεις, άρα αποσοβούν πολύ σημαντικά ρίσκα μιας εταιρείας σε βάθος χρόνου.
Συμπερασματικά, λοιπόν, τόσο η ιδιωτική ασφάλιση, όσο και η αγορά παραγώγων αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για τον περιορισμό του ρίσκου σε μια εταιρεία, υπό την προϋπόθεση ότι συνοδεύονται από κατάλληλες πολιτικές, τις οποίες ακολουθεί το management. Παράλληλα, υπάρχουν πολλές άλλες κατηγορίες κινδύνων, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπιστούν μέσα από τη μακροπρόθεσμη στρατηγική κάθε εταιρείας, με την υπόθεση των ESG κριτηρίων να αποτελεί το θεμελιώδες συστατικό τους.