Ποιες Σ.Σ.Ε. έχουν κηρυχθεί έως τώρα υποχρεωτικές
Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 1876/1990, οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (Σ.Σ.Ε.), και οι όμοιας εκτάσεως Αποφάσεις Διαιτησίας (Δ.Α.) του άρθρου 16 του ιδίου νόμου δεσμεύουν τους εργαζόμενους και εργοδότες που είναι μέλη των συμβαλλομένων συνδικαλιστικών οργανώσεων ή των εν διενέξει αντίστοιχα, εκτός εάν κηρυχθούν υποχρεωτικές με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Ο θεσμός της επέκτασης είχε ανασταλεί έως το τέλος του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής (με βάση τις ρυθμίσεις του άρθρου 37, παρ. 6, του Ν.4024/2011 και του άρθρου πέμπτου παρ.2 του Ν. 4475/2017) ήτοι μέχρι 20/8/2018.
Επισημαίνεται ότι από 21/8/2018, η αναστολή επέκτασης έπαψε πλέον να είναι σε ισχύ και οι συλλογικές ρυθμίσεις (Σ.Σ.Ε. και Δ.Α.) είναι δυνατόν να επεκτείνονται μέσω της κήρυξης τους ως γενικώς υποχρεωτικών για το σύνολο των εργαζομένων του κλάδου, της συλλογικής σύμβασης εργασίας. Το διαδικαστικό πλαίσιο κήρυξης μιας Σ.Σ.Ε. ως υποχρεωτικής παρατίθεται την Εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας 32921/2175/13-6-2018. Στο άρθρο 11, παρ.3 του Ν.1876/1990 όπως ισχύει, ορίζεται ότι «Την επέκταση μπορεί να ζητήσει και αρμόδια συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων ή των εργοδοτών με αίτηση της, που υποβάλλει στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Η επέκταση ισχύει από την ημερομηνία της δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως».
Έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές οι εξής Σ.Σ.Ε.:
- η Σ.Σ.Ε. Επισιτιστικών καταστημάτων, όλης της χώρας Σ.Σ.Ε. 24/5/2021, που κηρύχτηκε υποχρεωτική από 29/6/2022 με την Υ.Α. Αριθμ. 59438/22-6-2022 (ΦΕΚ Β΄ 3354/29-6-2022)., με διάρκεια ισχύος από 22/2/2021 έως 22/2/2023,
- η Σ.Σ.Ε. Ξενοδοχοϋπαλλήλων όλης της χώρας Σ.Σ.Ε. 15/12/2022 που κηρύχτηκε υποχρεωτική από 21/4/2023 με την Υ.Α. 39744/13-4-2023 (ΦΕΚ Β΄ 2643/21-4-2023), με διάρκεια ισχύος από 1/1/2023 έως 31/12/2024,
- η Σ.Σ.Ε. Ξενοδοχοϋπαλλήλων Ηρακλείου Σ.Σ.Ε. 22/3/2023 που κηρύχτηκε υποχρεωτική από 11/5/2023 με την Υ.Α. Αριθμ. 47831/10-5-2023 (ΦΕΚ Β΄ 3123/11-5-2023), με διάρκεια ισχύος από 1/4/2023 έως 31/3/2025,
- η Σ.Σ.Ε. Ξενοδοχοϋπαλλήλων Ρόδου Σ.Σ.Ε. 5/8/2022 που κηρύχτηκε υποχρεωτική από 11/5/2023 με την Υ.Α. Αριθμ. 47825/10-5-2023 (ΦΕΚ Β΄ 3123/11-5-2023), με διάρκεια ισχύος από 1/9/2022 έως 31/8/2025.
Όροι αμοιβής και εργασίας μετά την κήρυξη της ως υποχρεωτικής
Από 21/4/2023, ημερομηνία που κηρύχθηκε υποχρεωτική η κλαδική Σ.Σ.Ε. των ξενοδοχοϋπαλλήλων όλης της χώρας, τόσο οι όροι αμοιβής όσο και οι όροι εργασίας των ξενοδοχοϋπαλλήλων των τεσσάρων κατηγοριών (Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄) όπως αναλυτικά αναφέρονται στη συλλογική αυτή ρύθμιση, καθορίζονται με κανονιστική ισχύ από τους ειδικότερους όρους αμοιβής και εργασίας της κλαδικής αυτής Σ.Σ.Ε., ακόμη και αν μια ξενοδοχειακή επιχείρηση δεν είναι μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης που υπογράφει την παραπάνω Σ.Σ.Ε. (της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων), ακόμη και αν δεν είναι ούτε οι εργαζόμενοι μέλη της οργάνωσης των εργαζομένων.
Επέκταση Σ.Σ.Ε. μέσω της κήρυξης τους ως υποχρεωτικών
Για την επέκταση συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης (σύμφωνα με τα διατάξεις του άρθρου 11, παρ. 2 του Ν.1876/1990 όπως ισχύει, με τις τροποποιήσεις που επέφερε το άρθρο 56 του Ν.4635/2019 ), απαιτείται:
α) αίτηση που υποβάλλεται από οποιοδήποτε από τους δεσμευόμενους από αυτή προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
β) τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση και κοινοποίηση αυτής στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (Α.Σ.Ε.).
Το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας γνωμοδοτεί αιτιολογημένα προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, λαμβάνοντας υπόψη:
α) την αίτηση για επέκταση,
β) την τεκμηριωμένη βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου ότι η συλλογική ρύθμιση δεσμεύει ήδη εργοδότες, που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος και
γ) το πόρισμα διαβούλευσης των δεσμευομένων μερών, ενώπιον του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, για την αναγκαιότητα της επέκτασης και τις επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, τη λειτουργία του ανταγωνισμού και την απασχόληση.
Η επέκταση ισχύει από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού Εργασίας στην Εφημερίδα Κυβερνήσεως και η ισχύς της λήγει τρεις (3) μήνες μετά την πάροδο ισχύος της συλλογικής ρύθμισης (άρθρου 11, παρ. 3 του Ν.1876/1990).
Διευκρινίζεται ότι από την ημερομηνία που κηρύσσεται ως υποχρεωτική μια κλαδική (ή ομοιοεπαγγελματική) συλλογική σύμβαση εργασίας (Σ.Σ.Ε.), τόσο οι όροι αμοιβής όσο και οι όροι εργασίας των εργαζόμενων όπως αναλυτικά αναφέρονται στην κηρυχθείσα ως υποχρεωτική συλλογική ρύθμιση, καθορίζονται με κανονιστική ισχύ από τους ειδικότερους όρους αμοιβής και εργασίας της κλαδικής (ή ομοιοεπαγγελματικής) αυτής Σ.Σ.Ε., ακόμη και αν μια επιχείρηση δεν είναι μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης που υπογράφει τη συγκεκριμένη Σ.Σ.Ε., ακόμη και αν δεν είναι ούτε οι εργαζόμενοι μέλη της οργάνωσης των εργαζομένων που συμμετέχουν στη σύναψη της.
Καθορισμός των όρων αμοιβής και εργασίας εργαζόμενων στην περίπτωση που είναι σε ισχύ Σ.Σ.Ε., αλλά δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική
Γενικό πλαίσιο
Για να υφίσταται νομική δέσμευση και να υποχρεούται ο εργοδότης να εφαρμόσει για τους εργαζόμενούς του, τους όρους αμοιβής και εργασίας μιας κλαδικής και ομοιοεπαγγελματικής συλλογικής σύμβασης που είναι μεν σε ισχύ αλλά δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική, είναι τόσο αυτός (ο εργοδότης) όσο και οι εργαζόμενοι, να είναι μέλη των συμβαλλόμενων στη σύναψή της συλλογικής αυτής ρύθμισης, οργανώσεων (εργοδοτικών και εργατικών αντίστοιχα).
Ειδικότερα στην περίπτωση αυτή, που είναι μεν σε ισχύ η συλλογική σύμβαση εργασίας, πλην όμως δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική και δεν παράγεται αμφιμερής δέσμευση των μερών:
- οι όροι αμοιβής και εργασίας των εργαζομένων καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές ή ημερομίσθιο πλήρους απασχόλησης κατώτερο από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο του άρθρου 103 του Ν.4172/2013.
- οι θεσμικοί, μη μισθολογικοί όροι εργασίας των εργαζομένων καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να είναι δυσμενέστεροι των θεσμικών όρων της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.
Αμειβόμενοι με βάση το νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο
Νομοθετικό πλαίσιο
Με βάση τις ρυθμίσεις της παραγράφου 1, του άρθρου 103, του Ν.4172/2013 και της περ.2 υποπαρ. ΙΑ6 του άρθρου 1ου του Ν. 4254/2014 «α. Έπειτα από διαβούλευση, που διεξάγεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρούσα, ορίζεται ο νομοθετημένος κατώτατος μισθός και το νομοθετημένο κατώτατο ημερομίσθιο, για πλήρη απασχόληση, για τους υπαλλήλους και εργατοτεχνίτες όλης της χώρας, των οποίων η αμοιβή δεν ρυθμίζεται από συλλογική σύμβαση εργασίας και ως τέτοιος νοείται μία μοναδική αξία (ποσό) αναφοράς. β. Ατομικές συμβάσεις εργασίας και συλλογικές συμβάσεις εργασίας κάθε είδους δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές ή ημερομίσθιο πλήρους απασχόλησης, υπολειπόμενες από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο ή της αντίστοιχης προκύπτουσας αναλογίας για τις συμβάσεις μερικής απασχόλησης».
Κάθε αναφορά της ισχύουσας νομοθεσίας γενικά στον ελάχιστο μισθό ή στο ελάχιστο ημερομίσθιο της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. νοείται (ως αναφορά) στον νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο μισθό και κατώτατο ημερομίσθιο (περ. 4 της υποπαρ. ΙΑ 11 του Ν. 4093/12).
Περικοπή επιδομάτων ως διευθυντικό δικαίωμα όταν μια Σ.Σ.Ε. περιέρχεται σε μετενέργεια
Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2 παρ. 4 της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου (Π.Υ.Σ.) 6/2012 «Οι κανονιστικοί όροι Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας που θα λήξει ή θα καταγγελθεί, εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα τρίμηνο από τη λήξη ή την καταγγελία τους. Με την πάροδο του τριμήνου και εφόσον εν τω μεταξύ δεν έχει συναφθεί νέα Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, εξακολουθούν να ισχύουν από τους κανονιστικούς αυτούς όρους αποκλειστικώς οι όροι εκείνοι που αφορούν α) τον βασικό μισθό ή το βασικό ημερομίσθιο και β) τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας, εφόσον τα επιδόματα αυτά προβλέπονταν στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας που έληξαν ή καταγγέλθηκαν, ενώ παύει αμέσως να ισχύει κάθε άλλο προβλεπόμενο σε αυτές επίδομα. Η προσαρμογή των συμβάσεων στις διατάξεις του προηγούμενου εδαφίου γίνεται χωρίς να απαιτείται προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων. Οι όροι του τρίτου εδαφίου που διατηρούνται, εξακολουθούν να ισχύουν μέχρις ότου αντικατασταθούν από εκείνους της νέας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας ή της νέαςή της τροποποιημένης ατομικής σύμβασης».
Συνεπώς, σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς, όπως προεκτέθηκε, μετά την πάροδο του τριμήνου από τη λήξη ή καταγγελία μιας Σ.Σ.Ε., παύει αμέσως να ισχύει κάθε άλλος όρος μισθολογικός ή θεσμικός, και ο εργοδότης έχει τη ευχέρεια να περικόπτει τα λοιπά επιδόματα πλην των τεσσάρων κατονομαζόμενων ανωτέρω επιδομάτων, τα οποία (επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας) δεν έχει τη μονομερή δυνατότητα να τα περικόψει. Το στάδιο περιέλευσης μιας συλλογικής σύμβασης σε μετενέργεια είναι αορίστου χρόνου και διαρκεί μέχρι να συναφθεί νέα συλλογική ρύθμιση (Σ.Σ.Ε. ή Δ.Α.) κανονιστικής ισχύος που να ρυθμίζει τους όρους αμοιβής και εργασίας του ιδίου πεδίου εφαρμογής, η οποία να είναι δεσμευτική τόσο για τον εργοδότη όσο και για τον εργαζόμενο. Διευκρινίζεται ότι μια συλλογική σύμβαση που έχει λήξει και δεν είναι σε ισχύ, παύει να μετενεργεί από τη στιγμή που καταρτίζεται νέα ατομική σύμβαση εργασίας ή τροποποιούνται οι όροι ατομικής σύμβασης εργασίας.
Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι είναι έγκυρη, η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου περί μειώσεως των συμφωνημένων ανωτέρων των νομίμων αποδοχών του εργαζομένου, εφόσον η εν λόγω μείωση δεν θίγει τα προβλεπόμενα από διατάξεις νόμων, συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αποφάσεως διαιτησίας κλπ. ελάχιστα όρια αποδοχών (Έγγραφο Υπουργείου Εργασίας 1054/1993).
Στο πλαίσιο αυτό και πάντα υπό την προϋπόθεση να μην υφίσταται υποχρεωτικότητα εφαρμογής των όρων μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας, είναι σύννομη η διαδικασία υπογραφής τροποποιητικής ατομικής σύμβασης εργασίας ως προϊόν συμφωνίας των συμβαλλομένων μερών (εργοδότη και εργαζόμενου), στην οποία να αναφέρεται ότι οι μισθολογικοί όροι θα καθορίζονται με βάση το νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο μισθό του άρθρου 103 του Ν.4172/2013 και οι θεσμικοί μη μισθολογικοί όροι θα καθορίζονται από τις ρυθμίσεις της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε..
Οποιαδήποτε τροποποίηση όρων πλην του μονομερούς δικαιώματος που παρέχεται στον εργοδότη από τη διάταξη του άρθρου 2, παρ.4 της ΠΥΣ 6/2012, απαιτεί τη συμφωνία των βουλήσεων και των δύο (εργοδότη και εργαζόμενου), εκτός εάν άλλως έχει συμφωνηθεί. Η μεταβολή των όρων μιας ατομικής σύμβασης εργασίας που εμπεριέχει λοιπές οικειοθελείς ή εξ ελευθεριότητος παροχές προς τα πάνω ή προς τα κάτω, δύναται να επιτευχθεί μόνο με ατομική τροποποιητική σύμβαση εργασίας ως προϊόν συμφωνίας των συμβαλλομένων μερών. Το περιεχόμενο των έγγραφων αυτών συμφωνιών, δεν μπορεί να είναι δυσμενέστερο έναντι του αντίστοιχου της Σ.Σ.Ε. που εφαρμόζεται με κανονιστική ισχύ.
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομώνυμο άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιουνίου 2023 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά σε ζητήματα όπως οι προσαυξήσεις προϋπηρεσίας αμειβομένων βάσει του κατώτατου νομοθετημένου μισθού ή ημερομισθίου, σε ποιές περιπτώσεις ένας μισθωτός αμείβεται με το νομοθετημένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο, πρόστιμα-κυρώσεις και σχετικά παραδείγματα.