Νομοθετικό πλαίσιο
Το βασικό νομοθετικό πλαίσιο που αφορά την είσοδο και εργασία πολιτών τρίτων χωρών (δηλαδή εκτός Ε.Ε.) στη χώρα μας είναι ο Ν. 4251/2014 (ΦΕΚ Α' 80) «Κώδικας Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης και λοιπές διατάξεις», όπως ισχύει. Στο Κεφάλαιο Δ του ανωτέρω νόμου με τίτλο «Διαμονή για εργασία και άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας» περιγράφονται οι τρόποι εισόδου στη χώρα με σκοπό την εργασία. Στα άρθρα 11 έως 15 περιγράφεται η διαδικασία της μετάκλησης που αφορά τον κύριο όγκο εργαζομένων πολιτών τρίτων χωρών στη Ελλάδα. Για τον καθορισμό του ανώτατου αριθμού πολιτών τρίτων χωρών και των ειδικοτήτων τους που μπορούν να εργαστούν στην Ελλάδα εκδίδεται κάθε δύο έτη Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.), βάσει του άρθρου 11 του Ν. 4251/2014 .
Καθώς επίσης και το άρθρο 7 του Ν. 4332/2015 «Τροποποίηση διατάξεων του Ν. 4251/2014 για την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς την Οδηγία 2014/36/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014».
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε το νέο νόμο 5038/2023 (ΦΕΚ 81/01-04-2023) «Κώδικας Μετανάστευσης», με έναρξη ισχύος την 1η Ιανουαρίου 2024. Στο άρθρο 178 ο παραπάνω Νόμος αναφέρει ότι από την έναρξη ισχύος του, καταργούνται τα άρθρα 1 έως 138 του Ν. 4251/2014 (ΦΕΚ Α80).
Διαδικασία μετάκλησης πολιτών τρίτης χώρας για εξαρτημένη εργασία
Το άρθρο 12 του Ν. 4251/2014 «Αίτηση μετάκλησης πολιτών τρίτης χώρας για εξαρτημένη εργασία» μεταξύ άλλων αναφέρει ότι:
«1. Κάθε εργοδότης, ο οποίος επιθυμεί να προσλάβει προσωπικό για εξαρτημένη εργασία, με βάση τις θέσεις εργασίας οι οποίες περιλαμβάνονται στην κοινή υπουργική απόφαση του άρθρου 11 του παρόντος νόμου, καταθέτει αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του τόπου διαμονής του, στην οποία θα αναφέρονται ο αριθμός των θέσεων εργασίας, τα στοιχεία και η ιθαγένεια των προς απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών, η ειδικότητα, καθώς και το χρονικό διάστημα της απασχόλησης. Η αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται:
α) Από έγκυρη σύμβαση εργασίας για ένα τουλάχιστον έτος στην Ελλάδα από την οποία προκύπτει ότι η αμοιβή του είναι ίση, τουλάχιστο, με τις μηνιαίες αποδοχές του ανειδίκευτου εργάτη.
β) Εκκαθαριστικό σημείωμα φόρου ή αντίγραφο δήλωσης φορολογίας νομικού προσώπου από τα οποία να προκύπτει η δυνατότητα του εργοδότη να καταβάλει τις μηνιαίες αποδοχές όπως αυτές ορίζονται στη σύμβαση εργασίας.
Μαζί με την αίτηση ο εργοδότης καταθέτει αποδεικτικό καταβολής τέλους ύψους διακοσίων (200) ευρώ για κάθε πολίτη τρίτης χώρας που θέλει να απασχολήσει, το οποίο εισπράττεται υπέρ του Δημοσίου και δεν επιστρέφεται, σύμφωνα με το άρθρο 38 παρ.3 του Ν.4546/2018.
2. Ο Γενικός Γραμματέας της αρμόδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης εκδίδει πράξη με την οποία εγκρίνεται η απασχόληση του πολίτη τρίτης χώρας για παροχή εξαρτημένης εργασίας σε συγκεκριμένο εργοδότη, μόνον εφόσον η ειδικότητα απασχόλησης περιλαμβάνεται στην κοινή απόφαση του άρθρου 11 του παρόντος. Η σχετική πράξη έγκρισης διαβιβάζεται, μαζί με την υπογεγραμμένη από τον εργοδότη σύμβαση εργασίας, στην αρμόδια ελληνική προξενική αρχή.
3. Η αρμόδια ελληνική προξενική αρχή καλεί τους ενδιαφερόμενους πολίτες τρίτων χωρών, για τους οποίους έχει εκδοθεί πράξη έγκρισης για την είσοδο στην Ελλάδα με σκοπό την παροχή εξαρτημένης εργασίας. Οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να παρουσιάζονται αυτοπροσώπως στην ανωτέρω υπηρεσία προκειμένου να υπογράψουν τη σχετική σύμβαση εργασίας και να τους χορηγηθεί η εθνική θεώρηση εισόδου, τηρουμένων κατά τα λοιπά των γενικών και ειδικών διατάξεων για τις θεωρήσεις.».
Εποχική εργασία πολιτών τρίτων χωρών
Το άρθρο 13 του Ν. 4251/2014 περιγράφει τη διαδικασία που ακολουθείται για την είσοδο στη χώρα των πολιτών τρίτων χωρών με σκοπό την εποχική εργασία. Η εποχική εργασία σύμφωνα με την παράγραφο3 του άρθρου 11 του Ν. 4251/2014, περιλαμβάνει μόνο τους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και της κτηνοτροφίας μπορεί να συμπληρωθεί ο ανωτέρω κατάλογος και με άλλους τομείς απασχόλησης, οι οποίοι περιλαμβάνουν δραστηριότητες που εξαρτώνται από την αλλαγή των εποχών. Ο ανωτέρω κατάλογος, καθώς και κάθε τροποποίηση αυτού, κοινοποιείται με μέριμνα του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Εκτός των λοιπών δικαιολογητικών που οφείλει να προσκομίσει ο εργοδότης στην αρμόδια Αποκεντρωμένη Διοίκηση, πρέπει να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία ότι παρέχεται στον εργαζόμενο κατάλληλο κατάλυμα. Στους εποχικά εργαζόμενους χορηγείται μόνο θεώρηση εισόδου και δεν απαιτείται άδεια διαμονής.
Σε πολίτη τρίτης χώρας, για τον οποίο η αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης έχει εκδώσει και διαβιβάσει απόφαση έγκρισης απασχόλησης για εποχική εργασία στην αρμόδια προξενική αρχή, αυτή δύναται να χορηγεί, εφόσον πληρούνται και οι λοιπές γενικές και ειδικές διατάξεις, κατά περίπτωση:
α) Εθνική θεώρηση εισόδου για εποχική εργασία μέγιστης διάρκειας ισχύος και διαμονής εννέα (9) μηνών. Ο πολίτης τρίτης χώρας μπορεί να εισέλθει εκ νέου με αντίστοιχη θεώρηση μετά την παρέλευση τριών (3) μηνών από τη λήξη της προηγούμενης θεώρησης εισόδου ή
β) εθνική θεώρηση εισόδου για εποχική εργασία μέγιστης διάρκειας ισχύος ενός (1) έτους με δικαίωμα εποχικής εργασίας συνολικής διάρκειας εννέα (9) μηνών κατά τη διάρκεια ισχύος της θεώρησης, το οποίο συναρτάται με τις προβλεπόμενες από τη σύμβαση εργασίας περιόδους απασχόλησης ή
γ) Ομοιόμορφη θεώρηση εισόδου βραχείας διάρκειας (Σένγκεν) πολλαπλών εισόδων μέγιστης ισχύος έξι (6) μηνών με διάρκεια παραμονής ενενήντα (90) ημέρες για εποχική εργασία, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Κανονισμού (ΕΚ) 810/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2009 (EEL 243 της 15/9/2009) και της περίπτωσης δ της παρ. 1του άρθρου 1 του Ν. 4251/2014.
Για την εφαρμογή της παρούσης, η σχετική σύμβαση εργασίας πρέπει να περιλαμβάνει τα εκτιμώμενα χρονικά διαστήματα απασχόλησης του εποχικά εργαζόμενου. Η εθνική θεώρηση εισόδου για εποχική εργασία παρέχει δικαίωμα πρόσβασης στην αγορά εργασίας αποκλειστικά για την παροχή της συγκεκριμένης εργασίας και στον συγκεκριμένο εργοδότη, ύστερα από πρόσκληση του οποίου αυτή χορηγήθηκε (Αρθρο 18 του Ν. 4251/2014).
Με διατάξεις του άρθρου 95 του Ν. 4915/2022 επήλθαν αλλαγές στη μετάκληση πολιτών τρίτων χωρών για προσωρινή απασχόληση στην αγροτική οικονομία και σε εποχικές εργασίες (Αρθρο 13 του N. 4251/2014), ειδικότερα:
1.«3. Εργοδότης, ο οποίος επιθυμεί να προσλάβει πολίτη τρίτης χώρας για εποχική εργασία, με βάση τις θέσεις εργασίας, οι οποίες περιλαμβάνονται στην κοινή υπουργική απόφαση του άρθρου 11, υποβάλλει αίτηση στην αρμό[1]δια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του τόπου διαμονής του, στην οποία αναφέρονται ο αριθμός των θέσεων εργασίας, τα πλήρη στοιχεία των προς απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών, η ειδικότητα, καθώς και το χρονικό διάστημα της απασχόλησης. Η αίτηση του εργοδότη αφορά σε συνολική περίοδο απασχόλησης έως εννέα (9) μήνες, ανά περίοδο δώδεκα (12) μηνών, και μπορεί να επεκτείνεται σε συνολική περίοδο έως πέντε (5) έτη.
2. «4. Η πλήρωση των προϋποθέσεων του παρόντος παρέχει στον πολίτη τρίτης χώρας δικαίωμα εργασίας ως εποχικού εργάτη, για όσο χρόνο διαρκεί η διαμονή του. Για την απασχόλησή του αυτή υπάγεται στην ασφάλιση του Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης με εργόσημο σύμφωνα με το άρθρο 27 του N. 2639/1998 (ΦΕΚ Α' 205) και το άρθρο 20 του N. 3863/2010 (ΦΕΚ Α' 115). Στην περίπτωση εποχικής απασχόλησης σε τομέα, όπου δεν τυγχάνουν εφαρμογής οι ως άνω ρυθμίσεις περί εργοσήμου, εφαρμόζεται η κείμενη εργασιακή και ασφαλιστική νομοθεσία».
3. «7. Οι ελληνικές προξενικές αρχές αποφασίζουν σχετικά με την αίτηση εισόδου στην Ελληνική Επικράτεια για τον σκοπό της εποχικής εργασίας και κοινοποιούν την απόφασή τους στον αιτούντα, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και το αργότερο μέσα σε εξήντα (60) ημέρες από την υποβολή της πλήρους αίτησης».
Η εθνική θεώρηση χορηγείται, από την αρμόδια προξενική αρχή μετά από αυτοπρόσωπη παρουσία και σχετική συνέντευξη και εφόσον έχουν κατατεθεί τα απαιτούμενα ειδικά και γενικά δικαιολογητικά.
Χορήγηση και ανανέωση άδειας διαμονής για εξαρτημένη εργασία
Το άρθρο 15 του Ν. 4251/2014 αναφέρει ότι:
«1. Στον πολίτη τρίτης χώρας, που έχει λάβει θεώρηση εισόδου για την παροχή εξαρτημένης εργασίας στην Ελλάδα, χορηγείται άδεια διαμονής για εξαρτημένη εργασία, εφόσον προσκομίσει σύμβαση εργασίας από την οποία να προκύπτει ότι η αμοιβή του είναι ίση, τουλάχιστον, με τις μηνιαίες αποδοχές του ανειδίκευτου εργάτη και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά.
2. Για την ανανέωση άδειας διαμονής για εξαρτημένη εργασία, ο πολίτης τρίτης χώρας οφείλει να καταθέσει αίτηση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 9 και δικαιολογητικά από τα οποία να προκύπτει ότι πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) Εκπλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων.
β) Ύπαρξη βιβλιαρίου υγείας, σε ισχύ, από τον οικείο ασφαλιστικό φορέα.
γ) Πραγματοποίηση ελάχιστου αριθμού ημερομισθίων στον οικείο ασφαλιστικό φορέα, όπως αυτά καθορίζονται στο άρθρο 136 παράγραφος 6.
3. Αρμόδια για την εξέταση της αίτησης και την έκδοση απόφασης χορήγησης ή ανανέωσης άδειας διαμονής για εξαρτημένη εργασία είναι η οικεία υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
4. Ο πολίτης τρίτης χώρας επιτρέπεται να συνάπτει σύμβαση εργασίας με άλλον εργοδότη κατά τη διάρκεια ισχύος της αρχικής άδειας διαμονής του, με την προϋπόθεση ότι δεν επέρχεται μεταβολή της ειδικότητας, για την οποία του χορηγήθηκε η εθνική θεώρηση εισόδου, καθώς και του ασφαλιστικού φορέα.
5. Ο κάτοχος άδειας διαμονής για εργασία μπορεί να εργασθεί σε άλλη Περιφερειακή Ενότητα και να μεταβάλει ειδικότητα μετά την πάροδο ενός έτους από τη χορήγηση της αρχικής άδειας διαμονής.
6. Η άδεια διαμονής που ανανεώνεται σύμφωνα με την παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου παρέχει στον πολίτη τρίτης χώρας πρόσβαση στην εξαρτημένη εργασία και στην παροχή υπηρεσιών ή έργου.
7. Ο κάτοχος άδειας διαμονής για εξαρτημένη εργασία μπορεί να ασκήσει, υπό την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων του παρόντος Κώδικα, ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα, μόνον εφόσον αποκτήσει άδεια διαμονής μακράς διάρκειας.».
Υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζόμενων πολιτών τρίτων χωρών - Κυρώσεις
Το άρθρο 28 του Ν. 4251/2014 αναφέρει ότι:
«1. Δεν επιτρέπεται η πρόσληψη και η απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών που δεν πληρούν ή δεν πληρούν πλέον τις προϋποθέσεις νόμιμης διαμονής στην Ελλάδα.
2. Δεν επιτρέπεται η πρόσληψη και η απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών που η άδεια διαμονής ή η θεώρηση εισόδου (visa) που κατέχουν δεν τους δίνουν το δικαίωμα πρόσβασης στην αγορά εργασίας ή είναι κάτοχοι βεβαίωσης κατάθεσης δικαιολογητικών για άδεια διαμονής, η οποία δεν παρέχει πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Αν η κατάρτιση της σύμβασης εργασίας, παροχής υπηρεσιών ή έργου αποτελεί προϋπόθεση για τη χορήγηση της άδειας διαμονής, η ισχύς της σύμβασης τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της χορήγησης αντίστοιχης άδειας.
3. Στους εργοδότες που παραβιάζουν τις διατάξεις της παραγράφου 1, πέραν των άλλων κυρώσεων που προβλέπονται από τη νομοθεσία, θα επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του Ν.4052/2012, όπως ισχύει.
4. Στους εργοδότες που παραβιάζουν τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου, πέραν των άλλων κυρώσεων που προβλέπονται από τη νομοθεσία, θα επιβάλλεται πρόστιμο χιλίων πεντακοσίων (1.500) ευρώ για κάθε νόμιμα διαμένοντα, αλλά παράνομα απασχολούμενο αλλοδαπό.
5. Όταν η παραβίαση των διατάξεων του παρόντος άρθρου γίνεται με σκοπό την προαγωγή πολιτών τρίτων χωρών σε πορνεία, ο εργοδότης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών και χρηματική ποινή τουλάχιστον έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ. Σε περίπτωση που το θύμα είναι ανήλικο, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών και με χρηματική ποινή δέκα χιλιάδων (10.000) έως πενήντα χιλιάδων (50.000) ευρώ. Με κάθειρξη και χρηματική ποινή πενήντα χιλιάδων (50.000) έως εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ τιμωρείται ο υπαίτιος αν το έγκλημα τελέσθηκε:
α. Εναντίον προσώπου νεότερου των δεκαπέντε (15) ετών.
β. Με απατηλά μέσα.
γ. Από τον ανιόντα συγγενή εξ αίματος ή εξ αγχιστείας ή από θετό γονέα, σύζυγο, επίτροπο ή από άλλον στον οποίο έχουν εμπιστευθεί τον ανήλικο για ανατροφή, διδασκαλία, επίβλεψη ή φύλαξη, έστω και προσωρινή.
δ. Από υπάλληλο ο οποίος, κατά την άσκηση της υπηρεσίας του ή επωφελούμενος από την ιδιότητα του αυτή, διαπράττει ή συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στην πράξη. Τα παραπάνω αδικήματα θεωρούνται σε κάθε περίπτωση αυτόφωρα.
6. Για την απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών από φυσικά ή νομικά πρόσωπα που συμβάλλονται με το Υπουργείο Εθνικής `Αμυνας, όπως ισχύει, απαιτείται και έγκριση της στρατιωτικής αρχής.
7. Για την απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών από φυσικά ή νομικά πρόσωπα που συμβάλλονται ή εποπτεύονται από το Υπουργείο Εξωτερικών, όπως ισχύει, απαιτείται και έγκριση της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Εξωτερικών.
8. Οι εργοδότες οφείλουν να παρέχουν στις αρμόδιες ελληνικές προξενικές αρχές ή στις υπηρεσίες Αλλοδαπών και Μετανάστευσης των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που απαιτούνται για τη χορήγηση και την παράταση της θεώρησης εισόδου για το σκοπό της εποχικής εργασίας.
9. Οι εργοδότες οφείλουν να ενημερώνουν τις υπηρεσίες των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων για οποιαδήποτε αλλαγή του καταλύματος του εποχικού εργαζόμενου, σύμφωνα με την περίπτωση ε` της παραγράφου 3 του άρθρου 13 του παρόντος. Εάν διαπιστωθεί από τις αρμόδιες αρχές ότι δεν έχει παρασχεθεί κατάλυμα ή ότι το κατάλυμα που έχει παρασχεθεί δεν πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας, αφενός επιβάλλεται στον εργοδότη πρόστιμο ύψους χιλίων πεντακοσίων (1.500) ευρώ, αφετέρου ο εργοδότης αποκλείεται από τη δυνατότητα μετάκλησης εποχικά εργαζόμενου για τα επόμενα πέντε (5) έτη.
10. Οι εργοδότες, οι οποίοι έχουν παραβεί τις υποχρεώσεις τους κατά τη διάρκεια προηγούμενης μετάκλησης για εποχικά εργαζόμενους, δεν μπορούν να υποβάλλουν νέο αίτημα για μετάκληση πολίτη τρίτης χώρας πριν την πάροδο χρονικού διαστήματος τριών (3) ετών από την ημερομηνία διαπίστωσης της αρχικής παραβίασης.
11. Σε περίπτωση ανάκλησης της θεώρησης εισόδου για το σκοπό της εποχικής εργασίας για έναν από τους λόγους των περιπτώσεων γ`, δ`, ζ` της παρ. 2 του άρθρου 18 του Ν. 4251/2014, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει αποζημίωση στον εποχικά εργαζόμενο σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις.
12. Εάν ο εργοδότης είναι υπεργολάβος, ο οποίος παραβίασε τις διατάξεις του παρόντος και εφόσον ο κύριος εργολάβος και κάθε ενδιάμεσος υπεργολάβος δεν έχουν αναλάβει υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας, σύμφωνα με όσα ορίζονται στις κείμενες διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, ο κύριος εργολάβος και κάθε ενδιάμεσος υπεργολάβος:
α) Υπόκειται στις κυρώσεις των παραγράφων 9, 10 και 11 του παρόντος άρθρου.
β) Καταβάλλει κάθε αποζημίωση που οφείλεται στον εποχικά εργαζόμενο, σύμφωνα με την παράγραφο 11 και τις διατάξεις του άρθρου 85 του Ν. 4052/2012, όπως ισχύει.
γ) Καταβάλλει κάθε καθυστερούμενη οφειλή προς τον εποχικά εργαζόμενο, σύμφωνα τα άρθρα 81 και 85 του Ν. 4052/2012, όπως ισχύει.
13. Ο εργοδότης οφείλει να τηρεί τη σύμβαση εργασίας του άρθρου 13 του παρόντος υπογεγραμμένη από τον ίδιο και τον εργαζόμενο για πέντε (5) έτη από την ημερομηνία υπογραφής της και όταν διενεργείται έλεγχος να την επιδεικνύει στα αρμόδια ελεγκτικά όργανα.».
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομώνυμο άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαΐου 2023 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά σε ζητήματα όπως ο καθορισμός του ανωτάτου αριθμού θέσεων εποχικής εργασίας και οι ειδικές περιπτώσεις εργασίας πολιτών τρίτων χωρών.