Ελλείψεις και ευκαιρίες, στην αγορά εργασίας λόγω της ψηφιοποίησης της οικονομίας

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας

Η ψηφιακή επανάσταση που συντελείται τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, έχει ριζικά αλλάξει την οικονομία και την κοινωνία. Αρχικά ήρθε η ανάπτυξη μιας «συνδεδεμένης» οικονομίας, που χαρακτηρίστηκε από τη μαζική υιοθέτηση του Διαδικτύου και την εξάπλωση των ευρυζωνικών δικτύων. Ακολούθησε η ανάπτυξη μιας ανερχόμενης μορφής ψηφιακής οικονομίας μέσω της χρήσης ψηφιακών πλατφορμών ως επιχειρηματικά μοντέλα για την παροχή αγαθών και υπηρεσιών. Τώρα η κίνηση είναι προς μια πλήρως ψηφιοποιημένη οικονομία της οποίας τα μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης βασίζονται στην ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις.

Η ολοένα μεγαλύτερη υιοθέτηση και ενσωμάτωση προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών (για παράδειγμα, δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G), το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT – Internet of things), η υπολογιστική νέφους (cloud computing), η τεχνητή νοημοσύνη, η ανάλυση μεγάλων δεδομένων (Big data analytics) κ.λπ. δείχνει περίτρανα ότι πράγματι κινούμαστε από έναν υπερ-συνδεδεμένο κόσμο προς έναν κόσμο με ψηφιακές οικονομίες και κοινωνίες. Αυτός θα είναι ένας κόσμος στον οποίο η παραδοσιακή οικονομία, με τα δικά της οργανωτικά, παραγωγικά και συστήματα διακυβέρνησής, συγχωνεύεται ή ακόμα και αντικαθίσταται με την ψηφιακή οικονομία, με τα δικά της καινοτόμα χαρακτηριστικά όσον αφορά τα επιχειρηματικά μοντέλα, την παραγωγή, την οργάνωση και την διακυβέρνηση των επιχειρήσεων.

Η αγορά εργασίας

Οι εταιρίες του κλάδου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, (ΤΠΕ), αλλά και σε αρκετές άλλες επιχειρηματικές οντότητες, βιώνουν ήδη μέρος των επιπτώσεων των αλλαγών που συντελούνται. Το 2021 μόνο, η αύξηση του αριθμού των εργαζομένων στην Ελλάδα στον τομέα Πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών ξεπέρασε τις 30 χιλιάδες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat ανήλθε στις 110,7 χιλιάδες από 80,4 χιλιάδες που ήταν το τέλος του 2020. Αυτό συνέβη σε μια αγορά εργασίας που έχει καταγεγραμμένα υφιστάμενα προβλήματα προσφοράς εργαζομένων που μπορούν να υποστηρίξουν τις νέες τεχνολογίες και ταλαιπωρήθηκε από το όχι και τόσο μακρινό “brain drain”. Ενδεικτικά στοιχεία των προβλημάτων της εκπαίδευσης στην Ελλάδα η αναφορά στην έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου και της Ernest Young του 2017, ότι μόνο των 47% των ειδικοτήτων των ελληνικών πανεπιστημίων έχουν σχέση με δραστηριότητες της ελληνικής οικονομίας και το συμπέρασμα της ετήσιας έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης για το 2019 που ανέδειξε τους Έλληνες και τις Ελληνίδες ως πανευρωπαϊκούς πρωταθλητές εγκατάλειψης σπουδών, με σημαντική διαφορά από τη 2η Τουρκία και τη 3η Βόρεια Μακεδονία. Το δε “brain drain”, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας, στέρησε το διάστημα 2008-2017 από την εγχώρια οικονομία, μισό εκατομμύριο υψηλού μορφωτικού επιπέδου εργαζόμενους ηλικίας 25-44 ετών. Η Μελέτη Στρατηγικού Σχεδιασμού του κλάδου ΤΠΕ στην Ελλάδα, που ανέθεσε ο ΣΕΠΕ στη Deloitte το 2019 ανέδειξε αρκετά ενδιαφέροντα ευρήματα από τα οποία σταχυολογούμε τα εξής:

• Το 60% των εταιριών του κλάδου αναφέρει την έλλειψη προσωπικού στις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες ΤΠΕ.
• Οι τεχνολογίες υψηλής προτεραιότητας επενδύσεων των εταιριών του κλάδου ΤΠΕ είναι:
• Υπολογιστικό Νέφος/Cloud Technologies 82%,
• Μεγάλα Δεδομένα/Big Data 80%,
• Διαδίκτυο των Πραγμάτων/Internet of Things 77%,
• Τεχνητή Νοημοσύνη/Artificial Intelligence 76%
• H ύπαρξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, αποτελεί τον νούμερο ένα λόγο προσέλκυσης νέων επενδύσεων στην Ελλάδα στο χώρο νέων τεχνολογιών με ποσοστό 74%.
• Η ανάπτυξη ψηφιακού προσανατολισμού στο εκπαιδευτικό σύστημα αναδεικνύεται ως πρωταρχική προτεραιότητα, ενώ παράλληλα επισημαίνονται «ανεπάρκειες στα προγράμματα σπουδών για την εκμάθηση ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης» και «ελλιπή διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας».

Δυο εξαιρετικά πρόσφατες μελέτες ενισχύουν-επιβεβαιώνουν τα ευρήματα αυτά. Η ManPowerGroup στην Έρευνα Προοπτικών Απασχόλησης για το α τρίμηνο του 2023 τοποθετεί την Πληροφορική στην πρώτη θέση στις προθέσεις προσλήψεων με 27% με τον παραδοσιακό κλάδο των Κατασκευών να ακολουθεί με 22%, ενώ εντοπίζει και ιδιαίτερη δυναμική στο κλάδο των νέων τεχνολογιών στην περιφέρεια της Βόρειας Ελλάδας. Μόλις πριν ένα μήνα, τον Δεκέμβριο του 2022, η Deloitte σε συνεργασία με τον ΣΕΠΕ δημοσίευσε τη «Μελέτη Αποτίμησης Επάρκειας Ειδικών ΤΠΕ στην Ελλάδα», στην οποία ποσοτικοποιείται και τεκμηριώνεται το κενό προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας του κλάδου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών κατά έτος στην Ελλάδα για την περίοδο 2023-2030 στις 7-7,5 χιλιάδες εργαζομένους. Συγκεκριμένα ενώ η ετήσια προσφορά τοποθετείται στις 8-8,5 χιλιάδες εργαζομένους ετησίως, η αντίστοιχη ζήτηση εκτιμάται σε 15-16 χιλιάδες

Στην ίδια μελέτη προσδιορίζονται οι top-3 ειδικότητες ζήτησης, τώρα και στο μέλλον, για τον κλάδο ΤΠΕ και τους λοιπούς κλάδους.

Επιπλέον αναφέρονται 10 δράσεις ενίσχυσης επάρκειας ειδικών του κλάδου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, από τις οποίες οι 7 αφορούν άμεσα την εκπαίδευση και οι 5 άμεσα την 3βάθμια εκπαίδευση

• Αύξηση προγραμμάτων κατάρτισης σε αντικείμενα ΤΠΕ
• Δημιουργία νέων προπτυχιακών τμημάτων ΤΠΕ
• Δημιουργία νέων μεταπτυχιακών τμημάτων ΤΠΕ
• Υποχρεωτική πρακτική άσκηση φοιτητών & ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ ΑΕΙ εταιριών
• Εμπλουτισμός προγραμμάτων σπουδών λοιπών τμημάτων με μαθήματα ΤΠΕ
• Ενίσχυση αντικειμένων & δεξιοτήτων ΤΠΕ σε 1βάθμια & 2βάθμια εκπαίδευση
• Συνεργασία με ξένες χώρες σε πανεπιστημιακό επίπεδο

Πως οι εργαζόμενοι μπορούν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία

Τα μεταπτυχιακά προγράμματα αλλαγής κατεύθυνσης είναι μια εξαιρετικά διαδεδομένη και δοκιμασμένη πρακτική που ισχύει στο αγγλοσαξωνικό εκπαιδευτικό σύστημα με την οποία εκπαιδεύονται σε μια νέα επιστήμη ή και ειδικότητα, απόφοιτοι που επιθυμούν να αλλάξουν εργασιακό κλάδο, ή/και να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και τα προσόντα τους. Τα μεταπτυχιακά αλλαγής κατεύθυνσης της πληροφορικής μπορούν να βοηθήσουν,

• νέους αποφοίτους που θέλουν να εισέλθουν σε ένα δυναμικά αναπτυσσόμενο κλάδο, όπως αυτός των ΤΠΕ,
• στελέχη που βρίσκονται κάποια χρόνια στην αγορά εργασίας, είτε να επικαιροποιήσουν τις γνώσεις για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού του κλάδου στον οποίο ανήκουν, είτε να μεταπηδήσουν στον κλάδο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, ώστε να εκμεταλλευτούν τις αυξημένες εργασιακές προοπτικές.

Τα μεταπτυχιακά αλλαγής κατεύθυνσης, αποτελούν τον συντομότερο τρόπο ποιοτικής ενίσχυσης της προσφοράς ποιοτικών εργαζομένων στο κλάδο ΤΠΕ. Τα προγράμματα αυτά, μετεκπαιδεύουν στην επιστήμη της Πληροφορικής σε ένα εύλογο και σχετικά σύντομο διάστημα χρόνου, υψηλού μορφωτικού επιπέδου εργαζομένους άλλων ειδικοτήτων, λιγότερο δημοφιλών και κατά τεκμήριο λιγότερο προσοδοφόρων. Οι απόφοιτοι τέτοιων προγραμμάτων έχουν όλα τα εφόδια να απολαύσουν την εργασιακή αυτή ευκαιρία. Ειδικά δε, αν έχουν εργασιακή η θέση από την οποία μπορούν να εκμεταλλευτούν την προοπτική αυτή, η ευκαιρία αυτή καθίσταται ιδιαιτέρως προνομιακή.

To μεταπτυχιακό στα Επιχειρησιακά Συστήματα Πληροφορικής του Epsilon College

Το Epsilon College είναι μια επιχειρηματική μονάδα της Epsilon Net το οποίο σε συνεργασία με το University of Northampton της Μεγάλης Βρετανίας, προσφέρει στην Ελλάδα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών. Ξεχωριστή θέση σε αυτά τα προγράμματα έχει το μεταπτυχιακό αλλαγής κατεύθυνσης στα Επιχειρησιακά Συστήματα Πληροφορικής, (MSc Business Information Systems), το οποίο παρέχει στα ελληνικά το Epsilon College. Πρόκειται για ένα καινοτόμο πρόγραμμα σπουδών που συνδυάζει τις γνώσεις ανάπτυξης και διαχείρισης πληροφοριακών συστημάτων με τη μελέτη των τεχνολογιών αιχμής και ψηφιακής καινοτομίας. Το μεγάλο του πλεονέκτημα έγκειται σε ακριβώς αυτό το γεγονός, ότι εξερευνά αναδυόμενους τομείς όπως αναφέρθηκαν παραπάνω ενώ παράλληλα προσδίδει ισχυρό υπόβαθρο σε εδραιωμένες τεχνολογίες πληροφορικής, καθιστώντας τους αποφοίτους του ικανούς να συμβάλουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό των οργανισμών και επιχειρήσεων.