Η εργασιακή σχέση εταίρου σε προσωπική εταιρεία
Όπου υπάρχει προσωπική εργασία του εταίρου στην προσωπική εμπορική εταιρεία (Ομόρρυθμη ή Ετερόρρυθμη), δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, αλλά η σχέση του αυτή διέπεται από τις ρυθμίσεις του Καταστατικού της εταιρείας και τις διατάξεις του Εμπορικού Νόμου. Δεν αποκλείεται όμως, η σύναψη παράλληλα με την εταιρική του ιδιότητα και σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, δυνάμει της οποίας ο εταίρος θα παρέχει υπηρεσίες ως υπάλληλος αυτής παράλληλα με την εταιρική του ιδιότητα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει και σιωπηρά, όταν για παράδειγμα η συμμετοχή του εταίρου στα κέρδη είναι υποτυπώδης ή όταν αυτός συμμετέχει μόνο στα κέρδη της εταιρείας, όχι και στις ζημίες.
Εργασία εταίρου ή διαχειριστή Ι.Κ.Ε.
Ένα από τα θέματα που απασχολούν τους εταίρους και διαχειριστές Ιδιωτικών Κεφαλαιουχικών Εταιρειών είναι η δυνατότητα εργασίας εταίρου ή διαχειριστή Ι.Κ.Ε. στην εταιρεία και υπό ποιο καθεστώς ασφάλισης.
Από τις διατάξεις των άρθρων 38 και 39 του Ν 4387/2016, προκύπτει ότι, κάθε φυσικό πρόσωπο οφείλει να ασφαλίζεται στον Ε.Φ.Κ.Α. ανάλογα με τις ιδιότητες ή τις δραστηριότητες που ασκεί (Εγκ. Ε.Φ.Κ.Α. 1/2017). Για παράδειγμα ένας μισθωτός θα ασφαλιστεί για υπηρεσίες που παρέχει στον εργοδότη του βάσει των διατάξεων του άρθρου 38 του ως άνω νόμου, ενώ αν συμμετέχει παράλληλα και σε Ι.Κ.Ε. ως διαχειριστής, θα πρέπει να καταβάλλει εισφορές και βάσει των διατάξεων του άρθρου 39 ως μη μισθωτός. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η ασφάλιση ενός προσώπου για μία δραστηριότητα δεν τον εξαιρεί από την καταβολή εισφορών για άλλες δραστηριότητες που ενδεχομένως ασκεί και του αποφέρουν εισόδημα.
Στην προκειμένη περίπτωση τα μέλη της Ι.Κ.Ε. ασφαλίζονται για την ιδιότητα του διαχειριστή, ενώ οι εισφορές τους υπολογίζονται επί της αμοιβής που λαμβάνουν για τις συγκεκριμένες υπηρεσίες διαχείρισης που παρέχουν. Εφόσον τα πρόσωπα αυτά παρέχουν και υπηρεσίες για λογαριασμό της εταιρείας είναι προφανές ότι θα πρέπει να ασφαλισθούν για την εν λόγω δραστηριότητα και ως μισθωτοί σύμφωνα με το άρθρο 38. Τα ανωτέρω θα εφαρμοστούν με την προϋπόθεση ότι τα μέλη της εταιρείας λειτουργούν και ως εργαζόμενοι αυτής, στο πλαίσιο σύμβασης εξαρτημένης εργασίας.
Σημειώνεται ότι η ύπαρξη ή μη εξαρτημένης σχέσης εργασίας είναι συνάρτηση των πραγματικών συνθηκών που διέπουν την εργασιακή σχέση (ΑΠ 946/2005). Ειδικότερα, ο καθορισμός του τόπου, του χρόνου και του τρόπου άσκησης της εργασίας αποτελούν σύμφωνα με τη δικαστική νομολογία στοιχεία που τεκμηριώνουν τη σχέση εξαρτημένης εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, δεδομένου ότι η παροχή υπηρεσιών διαχείρισης και η επακόλουθη αμοιβή του διαχειριστή, δεν δικαιολογούν την παροχή εργασίας που σχετίζεται με το αντικείμενο της εταιρείας. Δηλαδή ο διαχειριστής της Ι.Κ.Ε., δεν νομιμοποιείται, εξ αυτού του λόγου, να εργάζεται παρέχοντας υπηρεσίες δραστηριότητας του νομικού προσώπου. Αυτό μπορεί να γίνεται αν υπάρχει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ή σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών (αμοιβή με έκδοση τιμολογίου).
Τέλος, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη και τις διατάξεις του άρθρου 36 του Ν 4387/2016, αναφορικά με την περίπτωση της παράλληλης ασφάλισης (Εγκ. Φ.10043/ οικ.14226/431/24-3-2017).
Η εργασιακή σχέση των μελών με τις εταιρείες τους
Σύμφωνα με το Ν. 4072/2012 που ρυθμίζει τις σχέσεις και τη λειτουργία των προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε., Ε.Ε.) παράλληλα με το άρθρο 741 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι «Με τη σύμβαση εταιρείας, δύο ή περισσότεροι έχουν αμοιβαίως υποχρέωση να επιδιώκουν με κοινές εισφορές, κοινό σκοπό ιδίως οικονομικό». Επίσης, στο άρθρο 742 του Α.Κ. ορίζεται ότι «Οι εισφορές των εταίρων μπορούν να συνίστανται σε εργασία τους, σε χρήματα ή σε άλλα αντικείμενα, καθώς και σε άλλη παροχή». Με τα άρθρα αυτά καθορίζεται μια εργασιακή σχέση η οποία δεν συγκεντρώνει όλα τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά μιας εξαρτημένης εργασίας. Δεν υφίσταται σύμβαση εργασίας, διότι δεν καθορίζεται μηνιαίος μισθός και οι υποχρεώσεις του εταίρου ως εργαζόμενου δεν υπόκειται σε έλεγχο από εργοδότη, αναφορικά με την εκτέλεση συγκεκριμένων εντολών όσον αφορά τον τρόπο και το χρόνο που χαρακτηρίζει μια έμμισθη παροχή υπηρεσίας. Επίσης, δεν υπόκειται σε έλεγχο από υπηρεσίες του Δημοσίου, Επιθεώρησης Εργασίας και Ε.Φ.Κ.Α.. Όμως σε κάθε περίπτωση νομίμως οι εταίροι προσωπικών εταιρειών παρέχουν τις υπηρεσίες τους στην εταιρεία η οποία και αυτή με τη σειρά της, τις προσφέρει στους πελάτες έναντι αμοιβής.
Η Αμοιβή Μελών του Δ.Σ. βάση της ειδικής τους Σύμβασης
Τα μέλη του Δ.Σ. τα οποία έχουν συνάψει σύμβαση εργασίας, έργου, ανεξαρτήτων υπηρεσιών ή εντολής με την Α.Ε. δικαιούνται, εύλογα, να λάβουν αμοιβή, ακριβώς στη βάση της εν λόγω σύμβασης. Η συγκεκριμένη αμοιβή χορηγείται σωρευτικά με την (ενδεχόμενη) αμοιβή που λαμβάνει το μέλος του Δ.Σ. εξαιτίας της οργανικής του θέσης (της ιδιότητάς του δηλαδή, ως μέλους του Δ.Σ.). Πρόκειται για αμοιβές οι οποίες, μολονότι προέρχονται από την ίδια Α.Ε. και συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο, έχουν διαφορετική νομική μεταχείριση. Έτσι, η αμοιβή από την ειδική σχέση/σύμβαση δεν απαιτεί προηγούμενη ρύθμισή της από τον νόμο ή το καταστατικό. Δεν απαιτεί ούτε έγκρισή της από τη Γ.Σ. (109 παρ.1 του Ν. 4548/2018), σε αντίθεση με την αμοιβή που, ενδεχομένως, χορηγείται στο πλαίσιο της οργανικής θέσης.
Ασφάλιση των μελών και των διαχειριστών των εταιρειών
Διευκρινίσεις σχετικά με την υποχρέωση ασφάλισης των εταίρων και των διαχειριστών των εταιρειών παρέχει η Εγκύκλιος 21/2019 του Ε.Φ.Κ.Α.. Έτσι:
- Τα μέλη/εταίροι των Ομόρρυθμων/Ετερόρρυθμων εταιρειών καθώς και των Εταιρειών Περιορισμένης Ευθύνης, εφόσον ο σκοπός των εταιρειών αυτών συνιστά δραστηριότητα επαγγελματική, βιοτεχνική ή εμπορική υπάγονται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ο.Α.Ε.Ε..
- Τα μέλη/εταίροι των ως άνω εταιρειών (Ο.Ε., Ε.Ε., Ε.Π.Ε) που ασκούν παράλληλα και καθήκοντα διαχείρισης στην εταιρεία έναντι αμοιβής,, για την άσκηση των καθηκόντων διαχείρισης υπάγονται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ..
- Διαχειριστής Ο.Ε., Ε.Ε., Ε.Π.Ε. που δεν έχει την ιδιότητα του μέλους/εταίρου (Τρίτο Πρόσωπο) υπάγεται στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ι.Κ.Α.- Ε.Τ.Α.Μ..
- Ο εταίρος μονοπρόσωπης Ι.Κ.Ε. υπάγεται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ο.Α.Ε.Ε..
- Τα μέλη/εταίροι πολυπρόσωπων Ι.Κ.Ε. δεν έχουν υποχρέωση υπαγωγής στην ασφάλιση. Τα πρόσωπα αυτά δύνανται να υπαχθούν προαιρετικά στην ασφάλιση.
- Εταίρος Μονοπρόσωπης Ι.Κ.Ε. που ασκεί καθήκοντα διαχείρισης υπάγεται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ο.Α.Ε.Ε..
- Εταίρος Πολυπρόσωπης Ι.Κ.Ε. που ασκεί καθήκοντα διαχείρισης υπάγεται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ο.Α.Ε.Ε..
- Διαχειριστής Ι.Κ.Ε, που δεν έχει την ιδιότητα του μέλους/ εταίρου και ορίστηκε με το καταστατικό ή με απόφαση των εταίρων υπάγεται υποχρεωτικά στην ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του πρώην Ο.Α.Ε.Ε..
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομώνυμο το άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Φεβρουαρίου 2023 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά σε ζητήματα όπως η παράλληλη σύναψη σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, τα μέλη αγροτικών συνεταιρισμών και οι εξαιρέσεις από την υποχρέωση χορήγησης άδειας.