Κατά τη διετία 2021-2022 η ελληνική οικονομία σημείωσε υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, πράγμα που εκτιμάται από τους αναλυτές ότι θα επαναληφθεί και φέτος (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει +0,9% για την Ευρωζώνη, ενώ οι εκτιμήσεις των αναλυτών για το ελληνικό Α.Ε.Π. κυμαίνονται από το 1,2% έως και το 3%). Η εξέλιξη αυτή είχε αντανάκλαση και στις τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας που παρουσίασαν πολύ καλύτερη εικόνα σε σύγκριση με αυτές του εξωτερικού. Παράλληλα, εύκολα διαπιστώνεται πως η διεθνής οικονομική κοινότητα είναι πλέον θετικά διακείμενη για τη χώρα μας, πράγμα που κάθε άλλο παρά συνέβαινε κατά την προηγούμενη δεκαετία. Γιατί όμως παρατηρούνται όλα αυτά;
Ως ένα βαθμό, η κατάσταση μπορεί να εξηγηθεί από τη σταδιακή «αλλαγή μοντέλου», με μεγαλύτερη έμφαση να δίδεται στην παραγωγή και τις εξαγωγές, με τα δημοσιονομικά μεγέθη να «νοικοκυρεύονται» και τη διάθεση για προσέλκυση επενδύσεων να είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το παρελθόν. Επίσης, το τραπεζικό σύστημα διαθέτει υψηλή ρευστότητα και έχει πλέον τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει την πραγματική οικονομία. Χωρίς όλα αυτά, τίποτε καλό δεν θα μπορούσε να συμβεί.
Πέραν αυτών όμως, υπάρχει και μια σειρά συγκυριών η οποία μπορεί μεν να επέδρασε -σε πρώτη φάση τουλάχιστον- αρνητικά στο ευρωπαϊκό και στο ελληνικό Α.Ε.Π., πλην όμως δημιούργησε νέες ευκαιρίες που είναι σε θέση να βοηθήσουν δραστικά την ελληνική οικονομία και κοινωνία σε βάθος χρόνου. Μερικές τέτοιες συγκυρίες είναι οι παρακάτω:
Πανδημία: Η έλευση της πανδημίας Covid-19 -πέραν των υγειονομικών συνεπειών και των ανθρώπινων απωλειών- οδήγησε σε δραστική μείωση του Α.Ε.Π. το 2020 και επιπλέον προκάλεσε προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα οποία πληρώνουμε έως και σήμερα.
Από την άλλη πλευρά όμως, απότοκο της πανδημίας ήταν το Ταμείο Ανάκαμψης, από το οποίο η Ελλάδα είναι η πλέον ευνοημένη χώρα της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα έχει εξασφαλισμένα μέσα στα επόμενα έξι χρόνια μεγάλα χρηματικά ποσά για επενδύσεις, είτε μέσα από επιδοτήσεις (δωρεάν χρήμα) είτε μέσα από μακροχρόνιο δανεισμό ασήμαντου επιτοκίου (1%), πράγμα πολύ σημαντικό σε μια περίοδο ταχείας αύξησης του κόστους χρηματοδότησης.
Πληθωρισμός: Η εκτίναξη του πληθωρισμού αποτελεί αναμφίβολα μεγάλο πρόβλημα για τη διεθνή οικονομία, το οποίο θα συνεχιστεί για μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα, μέχρις ότου ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή στην Ευρώπη να υποχωρήσει κάτω από το 2% (επίπεδο που θεωρείται λογικό από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα). Σχετικά ευχάριστο γεγονός αποτελεί το ότι στην Ελλάδα ο πληθωρισμός κινήθηκε σχετικά χαμηλότερα από την Ευρώπη, με δεδομένο ότι εμείς αποτελούμε κυρίως οικονομία υπηρεσιών, άρα δεν επηρεαζόμαστε -συγκριτικά- τόσο έντονα από το ενεργειακό κόστος.
Από την άλλη πλευρά, η εκτίναξη του πληθωρισμού αποτελεί «λαχείο» για την Ελλάδα, σε ότι αφορά τη εξέλιξη του δείκτη δημοσίου χρέους της, καθώς στο δείκτη «δημόσιο χρέος προς Α.Ε.Π.» βλέπει τον παρονομαστή του κλάσματος να ανεβαίνει με υψηλούς ρυθμούς (πχ κατά 14% το 2022 λόγω του πληθωρισμού στο 8%-9% και της πραγματικής ανάπτυξης κοντά στο 5%-6%) και τον αριθμητή να διατηρείται περίπου σταθερός, αν συνεκτιμηθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χρέους έχει «κλειδωμένο» και χαμηλό επιτόκιο για τα επόμενα χρόνια.
Για να γίνει κατανοητό το όφελος που προέκυψε από τη συγκεκριμένη εξέλιξη, ας επιστρέψουμε για παράδειγμα στο έτος 2020 όταν ο δείκτης «δημόσιο χρέος προς Α.Ε.Π.» υπερέβαινε το 200%. Με βάση τα τότε δεδομένα, η Ελλάδα θα έπρεπε να διατηρήσει το δημόσιο χρέος σε σταθερά περίπου επίπεδα και παράλληλα να μπει σε μια τροχιά ανάπτυξης μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, έτσι ώστε πχ μέσα από ένα μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π. κατά 3%-4% το ελληνικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν να έχει ανεβεί έως το 2030 από τα 180 στα 240-280 δισ. ευρώ. Σε μια τέτοια περίπτωση ο δείκτης δημοσίου χρέους προς Α.Ε.Π. θα είχε υποχωρήσει από το 207% στο 140%-150% με τάση περαιτέρω αποκλιμάκωσης. Αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικά θετικό σενάριο.
Απέναντι σ’ αυτό το σενάριο όμως, τι έχει συμβεί μέχρι σήμερα; Με βάση τα στοιχεία του Προϋπολογισμού, ο δείκτης του δημοσίου χρέους προς Α.Ε.Π. έκλεισε (λόγω και του υψηλού πληθωρισμού) στο 168,9% το 2022 και προβλέπεται να υποχωρήσει περαιτέρω στο 159,3% στο τέλος της φετινής χρονιάς. Με άλλα λόγια, στο τέλος του 2023 θα κοντεύουμε να πιάσουμε τους φιλόδοξους στόχους που είχαμε θέσει για το έτος 2030!
Ενεργειακή κρίση: Είναι προφανείς οι αρνητικές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία που προέκυψαν από την ενεργειακή κρίση (η οποία συνεχίζεται και ελλοχεύει κινδύνους παρά τη δραστική υποχώρηση της τιμής του φυσικού αερίου), η οποία επιτάθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η απόφαση ωστόσο της Ευρώπης να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη ρωσική ενέργεια είναι σε θέση να ωφελήσει σημαντικά σε βάθος χρόνου την ελληνική οικονομία, καθώς:
α) Θα επιταχύνει τις επενδύσεις στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα μας (άρα θα υποκατασταθεί σταδιακά σημαντική εισαγωγή ενεργειακών πόρων από το εξωτερικό, με ό,τι θετικό σημαίνει αυτό για την πορεία του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας και κατ’ επέκταση για το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της).
β) Θα αναβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο της χώρας ως ενεργειακό κόμβο στην ευρύτερη περιοχή (μέσω Αλεξανδρούπολης διανομή φυσικού αερίου, ή η υποθαλάσσια σύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου)
γ) Θα επιταχύνει το ερευνητικό έργο για εύρεση φυσικού αερίου στις περιοχές του Ιονίου πελάγους και της Κρήτης, με τα πρώτα μηνύματα να είναι σαφώς αισιόδοξα.
Παράλληλα, ο συνδυασμός τόσο της πανδημίας, όσο και της ενεργειακής κρίσης προβλημάτισαν την Ευρώπη για την έντονη εξάρτησή της από τις παραγωγές άλλων γεωγραφικές περιοχών, με αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον στρατηγική επιλογή ότι ένα σαφώς μεγαλύτερο ποσοστό των ευρωπαϊκών αναγκών για πρέπει να καλύπτεται από παραγωγή που υλοποιείται εντός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, αναδύονται ευκαιρίες για αύξηση της ελληνικής παραγωγής, μέσα από την υλοποίηση σχετικών επενδύσεων.