2022: Αυξήθηκε η περιουσία των ελληνικών νοικοκυριών

Το 2022 χαρακτηρίστηκε ως μια πολύ δύσκολη χρονιά για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας, επηρεασμένο από μια σειρά προκλήσεις και αντιξοότητες, όπως:

α) Συνέχιση της υγειονομικής κρίσης λόγω της πανδημίας covid-19 σε μεγάλο τμήμα του πλανήτη με αιχμή του δόρατος την Κίνα.

β) Εκτίναξη της τιμής του φυσικού αερίου και μιας σειράς άλλων βασικών εμπορευμάτων, όπως το αλουμίνιο, ο χάλυβας, το βαμβάκι, κ.λπ. (πάντως οι τιμές όλων αυτών των commodities αποκλιμακώθηκαν σημαντικά σε σχέση στο τέλος του έτους σε σύγκριση με τα προηγούμενα υψηλά που είχαν σημειώσει).

γ) Υψηλός πληθωρισμός που σε κάποια στιγμή ξεπέρασε και το 10%, με το δομικό πληθωρισμό να προσεγγίζει το επίπεδο του 5%.

δ) Εκκίνηση μιας ανοδικής φάσης των επιτοκίων, με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να έχει ανεβάσει το βασικό της επιτόκιο από το -0,5% στο 2% και να εκτιμάται ότι αυτό θα σκαρφαλώσει έως και το 3,25% (ή ακόμη και στο 3,5%) κάποια στιγμή μέσα στη φετινή χρονιά.

ε) Την υποχώρηση των τιμών των μετοχών κατά περίπου 15%-25% στα διεθνή χρηματιστήρια (πολύ μεγαλύτερη ήταν η πτώση των μεγάλων τεχνολογικών Ομίλων στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης) και κατά περίπου 8%-15% στις τιμές των όλων των ομολόγων (κρατικών και εταιρικών).

Πώς όμως επηρεάστηκε η αξία των περιουσιακών στοιχείων των ελληνικών νοικοκυριών μέσα στην τόσο δύσκολη περυσινή χρονιά; Αν και είναι ακόμη πολύ ενωρίς για μια ολοκληρωμένη σχετική μελέτη, με μια πρώτη ανάγνωση η χώρα μας φαίνεται να τα πήγε αρκετά καλύτερα από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτικά άλλωστε είναι τα παρακάτω στοιχεία:

• Το ελληνικό ΑΕΠ εκτιμάται ότι έκλεισε γύρω στο +5% έως +6%, δηλαδή έτρεξε με περίπου διπλάσιο ρυθμό σε σύγκριση με το μέσο όρο των χωρών της Ευρωζώνης. Μεταξύ των όσων συνέβησαν, ήταν η μείωση της ανεργίας και η αύξηση των ονομαστικών μισθών.
• Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έκλεισε την περασμένη χρονιά σε χαμηλότερο επίπεδο σε σύγκριση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ειδικότερα, με βάση τη Eurostat ο πληθωρισμός του Δεκεμβρίου του 2022 ήταν 9,2% για την Ευρωζώνη και 7,6% για την Ελλάδα, όταν η ΕΛΣΤΑΤ εκτίμησε τον ελληνικό πληθωρισμό στο 7,2%.
• Οι καταθέσεις των νοικοκυριών στις ελληνικές τράπεζες αυξήθηκαν κατά το πρώτο ενδεκάμηνο του 2022 κατά 3,19 εκατ. ευρώ, ενώ από το τέλος του προπανδημικού 2019 έως το Νοέμβριο του 2022 έχουν διογκωθεί κατά 21,54 δισ. ευρώ!
• Tο 2022 παρατηρήθηκαν καθαρές εισροές 611 εκατ. ευρώ στα αμοιβαία κεφάλαια που διαχειρίζονται εγχώριες Ανώνυμες Εταιρείες Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων. Επίσης, η περυσινή χρονιά αποτέλεσε τη συνέχεια μιας προηγούμενης περιόδου που και αυτή είχε χαρακτηριστεί από την εισροή φρέσκου χρήματος, με αποτέλεσμα οι συνολικές εισροές κεφαλαίων από τον Απρίλιο του 2020 έως και το τέλος της περυσινής χρονιάς να διαμορφωθούν στο πολύ σημαντικό ποσό των 3,62 δισ. ευρώ!
• Ο Γενικός Δείκτης μετοχών του Χρηματιστηρίου της Αθήνας αυξήθηκε το 2022 κατά 4,5% όταν το σύνολο σχεδόν των διεθνών αγορών υποχρεώθηκε σε σημαντική πτώση κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς.
• Το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο των ελληνικών νοικοκυριών είναι τα ακίνητα, τα οποία συνέχισαν να καταγράφουν άνοδο και μέσα στο 2022. Όπως προκύπτει και από τα στοιχεία του σχετικού παρατιθέμενου πίνακα (πηγή Τράπεζα της Ελλάδος) ο δείκτης τιμών διαμερισμάτων από το 74,3 του τελευταίου τριμήνου του 2021 διαμορφώθηκε στο 81,9 στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2022 (+10,1%).
• Η έκθεση των ελληνικών νοικοκυριών στο τραπεζικό σύστημα συνεχίστηκε να μειώνεται μέσα στο 2022, ακολουθώντας την τάση που έχει ξεκινήσει από το έτος 2010. Ειδικότερα στα τέλη Νοεμβρίου της προηγούμενης χρονιάς (βλέπε στοιχεία σχετικού παρατιθέμενου πίνακα), παρά τη γενικότερη πιστωτική επέκταση που έλαβε χώρα στην ελληνική οικονομία (+5% στον ιδιωτικό τομέα), τα νοικοκυριά μείωσαν τα υπόλοιπα των δανείων τους προς τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κατά 2,1% και συγκεκριμένα τα στεγαστικά δάνεια συρρικνώθηκαν κατά 3%, ενώ τα καταναλωτικά αυξήθηκαν κατά 1,4%.

Από την άλλη πλευρά όμως, υπήρξαν και παράγοντες που επέδρασαν αρνητικά στον πλούτο των ελληνικών νοικοκυριών, όπως για παράδειγμα η πτώση των τιμών των μετοχών του εξωτερικού κατά περίπου 10%-20%, ή ακόμη και των ομολόγων (ελληνικών και ξένων, κρατικών και εταιρικών) κατά περίπου 8%-15%.

Συνολικά, με δεδομένο ότι τα ακίνητα που ανατιμήθηκαν και οι καταθέσεις που αυξήθηκαν αποτελούν πάνω από το 90% της αξίας της περιουσίας των ελληνικών νοικοκυριών, εκτιμάται ότι σε τρέχουσες τιμές η περιουσία τους έγινε μεγαλύτερη μέσα στο 2022 παρά τις γενικότερες δυσκολίες και τις σημαντικές προκλήσεις που χαρακτήρισαν την οικονομία.

Αυτά όμως σε τρέχουσες τιμές, γιατί τα πράγματα διαφοροποιούνται σε περίπτωση που μετρήσουμε τις περιουσίες των Ελλήνων σε σταθερές (αποπληθωρισμένες) τιμές, με τον πληθωρισμό να κλείνει πέρυσι στο 7,2%. Σε αποπληθωρισμένους όρους, η περιουσία των ελληνικών νοικοκυριών εκτιμάται ότι μειώθηκε.

Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που τίθεται είναι η κατανομή του πλούτου μεταξύ των νοικοκυριών, καθώς ένα τμήμα αυτών αφ’ ενός κατέχει χαμηλής αξίας περιουσιακά στοιχεία και αφ’ ετέρου είναι εκτεθειμένο σε σημαντικό (εξυπηρετούμενο, ή και μη εξυπηρετούμενο) τραπεζικό δανεισμό.