Θέματα αμοιβών και απασχόλησης εργαζομένων στα τουριστικά (ταξιδιωτικά) γραφεία

1. Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (1/6/2017) του κλάδου των τουριστικών γραφείων

Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (Σ.Σ.Ε. 1/6/2017) για τους όρους αμοιβής και εργασίας του προσωπικού των εργαζομένων στα γραφεία ταξιδίων και τουρισμού όλης της χώρας ( Π.Κ. Υπουργείου Εργασίας: 10/10-7-2017 ), είχε ισχύ από 1ης Ιουνίου 2017 έως την 31η Μαΐου 2019 και δέσμευε τα κάτωθι συμβαλλόμενα μέρη:

• Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εργαζομένων στη Ναυτιλία και Τουρισμό (ΠΑ.Σ.Ε.Ν.Τ.) (Συμβαλλόμενα μέρη - Οργανώσεις εργαζομένων),

• Ομοσπονδία Ελληνικών Συνδέσμων Γραφείων Ταξιδίων & Τουρισμού (FED HATTA), Σύνδεσμος των εν Ελλάδι Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Γραφείων (ΗΑΤΤΑ) (Συμβαλλόμενα μέρη - Οργανώσεις εργοδοτών).

Στο πλαίσιο αυτό, αν σε γραφείο ταξιδίων και τουρισμού τόσο ο εργοδότης όσο και οι εργαζόμενοι, κατά τη διάρκεια που ήταν σε ισχύ η εν λόγω Σ.Σ.Ε., ήταν μέλη των συμβαλλόμενων στη σύναψη της συλλογικής αυτής ρύθμισης οργανώσεων, τότε εφαρμόζονταν υποχρεωτικά, με κανονιστική ισχύ οι όροι της συλλογικής αυτής ρύθμισης από 1ης Ιουνίου 2017 έως την 31η Αυγούστου 2019

(Οι κανονιστικοί όροι Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα τρίμηνο από τη λήξη ή την καταγγελία τους (`Αρθρο 2, παρ. 4 Π.Υ.Σ. 6/2012 ).

Η συλλογική αυτή σύμβαση κηρύχθηκε υποχρεωτική από 3/9/2018 με την υπουργική απόφαση υπ΄ αριθμ. οίκ. 46304/2607 /3-9-2018 (ΦΕΚ Β΄ 3789/3-9-2018). Διευκρινίζεται ότι η επέκταση εφαρμογής των όρων μιας Σ.Σ.Ε. ισχύει από την ημερομηνία της δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ( άρθρο 11, παρ.3, εδάφιο β΄ N.1876/1990 όπως τροποποιήθηκε με την παρ.7, άρθρο 37 Ν. 4024/2011 ).

Κατά συνέπεια, από την ημερομηνία που κηρύχθηκε υποχρεωτική η κλαδική Σ.Σ.Ε. του υπαλληλικού προσωπικού των εργαζομένων στα γραφεία ταξιδίων και τουρισμού όλης της χώρας, ήτοι από την 3η Σεπτεμβρίου 2018 και έως την 31η Αυγούστου 2019, τόσο οι όροι αμοιβής, όσο και οι όροι εργασίας του πάσης φύσεως προσωπικού των ταξιδιωτικών και τουριστικών γραφείων όλης της χώρας, καθορίζονταν με κανονιστική ισχύ, από τους ειδικότερους όρους αμοιβής και εργασίας της κλαδικής αυτής Σ.Σ.Ε., ακόμη και αν ένα τουριστικό - ταξιδιωτικό γραφείο δεν ήταν μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης που υπογράφει την παραπάνω Σ.Σ.Ε. (της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συνδέσμων Γραφείων Ταξιδίων & Τουρισμού (FED HATTA) και του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Γραφείων (ΗΑΤΤΑ)), ακόμη και αν δεν ήταν ούτε οι εργαζόμενοι μέλη της οργάνωσης των εργαζομένων.

2. Η Σ.Σ.Ε.(1/6/2017) έχει περιέλθει από 1/9/2019 έως σήμερα, στο στάδιο της μετενέργειας

Η Σ.Σ.Ε.(1/6/2017) του προσωπικού των εργαζομένων στα γραφεία ταξιδίων και τουρισμού όλης της χώρας, είχε ισχύ, όπως προαναφέρθηκε, από 1/6/2017 έως 31.5.2019, συνεπώς έληξε, ενώ δεν υπεγράφη έκτοτε νέα συλλογική σύμβαση εργασίας του κλάδου. Μετά από τη λήξη του τριμήνου, ήτοι από 1/9/2019, η εν λόγω Σ.Σ.Ε. έχει περιέλθει μέχρι σήμερα στο στάδιο της μετενέργειας.

Οι όροι αμοιβής και εργασίας ενός μισθωτού που καθορίζονται από συλλογική σύμβαση εργασίας που έχει περιέλθει σε μετενέργεια όπως για παράδειγμα η ανωτέρω Σ.Σ.Ε., εξακολουθούν μεν να ισχύουν ως όροι των ατομικών τους συμβάσεων εργασίας, έχοντας όμως απολέσει την κανονιστική τους ισχύ.

3. Μονομερές δικαίωμα εργοδότη για περικοπή επιδομάτων αμέσως μετά την περιέλευση της Σ.Σ.Ε. σε μετενέργεια

Ο εργοδότης, ασκώντας το διευθυντικό δικαίωμα, δεν επιτρέπεται να καταργήσει νόμιμα ή συμβατικά δικαιώματα του μισθωτού και ειδικότερα να προκαλέσει μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων της εργασιακής σχέσης και επομένως δεν μπορεί να προβεί μονομερώς σε μείωση του μισθού του, είτε αυτός καθορίζεται με ατομική συμφωνία, είτε πολύ περισσότερο καθορίζεται με διάταξη νόμου όπως και με διάταξη συλλογικής ρύθμισης (Σ.Σ.Ε., Δ.Α.), που ως προς το κανονιστικό της μέρος έχει ισχύ ουσιαστικού νόμου. Η μείωση του μισθού προϋποθέτει μόνο συμφωνία των μερών, σε κάθε δε περίπτωση δεν μπορεί η μείωση αυτή να υπερβεί τα κατώτατα νομοθετημένα όρια του ελάχιστου υποχρεωτικού νόμιμου μισθού και ημερομισθίου. Η συμφωνία περί μείωσης του μισθού είναι άκυρη όταν με αυτήν προβλέπεται μισθός κατώτερος της συλλογικής σύμβασης που εφαρμόζεται με κανονιστική ισχύ. Επίσης, σε περίπτωση που δεν είναι σε ισχύ συλλογική σύμβαση εργασίας, η συμφωνία μείωσης του μισθού είναι άκυρη όταν οι όροι αμοιβής του μισθωτού υπολείπονται του νόμιμου νομοθετημένου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου. Είναι όμως επιτρεπτή η μονομερής μείωση του μισθού εφόσον αυτή προβλέπεται από διάταξη νόμου, καθώς και βάσει όρου συλλογικής σύμβασης εργασίας που εφαρμόζεται με κανονιστική ισχύ, με δεδομένο ότι είναι καθ΄ όλα έγκυρη (η μείωση των αποδοχών του εργαζόμενου) εφ΄ όσον δεν αντιβαίνει σε απαγορευτική διάταξη νόμου κ.λπ..

Σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη της παρ. 4 του άρθρου 2 της Π.Υ.Σ. 6/2012 (ΦΕΚ A΄ 38/8-2-2012), κατά το χρόνο περιέλευσης μιας συλλογικής ρύθμισης σε μετενέργεια, η περικοπή μονομερώς, με πρωτοβουλία του εργοδότη, χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη, σύμφωνη γνώμη των εργαζόμενων, αφορά όλα τα επιδόματα πλην των τεσσάρων επιδομάτων, που διατηρούνται και τα οποία κατονομάζονται περιοριστικά ήτοι τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας. Πιο συγκεκριμένα στην ανωτέρω διάταξη ορίζεται ότι «Οι κανονιστικοί όροι Σ.Σ.Ε. που θα λήξει ή θα καταγγελθεί, εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα τρίμηνο από τη λήξη ή την καταγγελία τους. Κανονιστικοί όροι Σ.Σ.Ε. που έχει ήδη λήξει ή καταγγελθεί ισχύουν για ένα τρίμηνο από την ισχύ του Ν. 4046/2012. Με την πάροδο του τριμήνου και εφόσον εν τω μεταξύ δεν έχει συναφθεί νέα Σ.Σ.Ε., εξακολουθούν να ισχύουν από τους κανονιστικούς αυτούς όρους αποκλειστικώς οι όροι εκείνοι που αφορούν:

α. το βασικό μισθό ή το βασικό ημερομίσθιο και

β. τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας, εφόσον τα επιδόματα αυτά προβλέπονταν στις Σ.Σ.Ε. που έληξαν ή καταγγέλθηκαν, ενώ παύει αμέσως να ισχύει κάθε άλλο προβλεπόμενο σε αυτές επίδομα.

Η προσαρμογή των συμβάσεων στις διατάξεις του προηγούμενου εδαφίου γίνεται χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων.

Οι όροι του τρίτου εδαφίου που διατηρούνται εξακολουθούν να ισχύουν μέχρις ότου αντικατασταθούν από εκείνους της νέας Σ.Σ.Ε. ή της νέας ή της τροποποιημένης ατομικής σύμβασης».

Συνεπώς μετά από την πάροδο του τριμήνου και εφόσον δεν υπογράφεται νέα συλλογική ρύθμιση, η τελευταία εισέρχεται στο στάδιο της μετενέργειας, οπότε και παρέχεται στον εργοδότη το δικαίωμα της μονομερούς χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του μισθωτού, μείωσης των αποδοχών κατά τα ποσά των επιδομάτων που δεν μετενεργούν (τα λοιπά επιδόματα εκτός των επιδομάτων ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας) με διατήρηση του βασικού μισθού ή ημερομισθίου της συγκεκριμένης Σ.Σ.Ε..

Το πλαίσιο αυτό της μονομερούς μείωσης αποδοχών κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, αφορά μόνον τους μισθωτούς που αμείβονται με βάση τις νόμιμες αποδοχές που όριζε η μετενεργήσασα συλλογική ρύθμιση.

Επισημαίνεται ότι ως «επίδομα ωρίμανσης» διατηρούμενο, δεν θεωρείται μόνον ο βασικός μισθός που αντιστοιχεί σε κάθε μισθολογικό κλιμάκιο στον οποίο περιέχεται και ωρίμανση κατά την έννοια της εξέλιξης της μισθολογικής κλίμακας, αλλά οποιοδήποτε επίδομα που σχετίζεται με τον χρόνο προϋπηρεσίας, που εμπεριέχει το στοιχείο της επιβραβεύσεως της πολυετούς παραμονής στον ίδιο εργοδότη και της ανταμοιβής της εργασιακής εμπειρίας. `Αλλωστε αν ο νομοθέτης ήθελε ως στοιχείο της έννοιας ωρίμανσης μόνο το βασικό μισθό που διαμορφώνεται σε κλιμάκια με βάση το χρόνο υπηρεσίας, θα αρκείτο να αναφέρει ως διατηρούμενο το βασικό μισθό και δεν θα ομιλούσε περί επιδομάτων, έννοια που είναι διαφορετική από το βασικό μισθό και υποδηλώνει κάτι πέραν αυτού (`Αρειος Πάγος 773/2017).

Με βάση τα ανωτέρω εκτεθέντα, ο εργοδότης τουριστικού γραφείου, από 1ης Σεπτεμβρίου 2019, σε ήδη απασχολούμενους μισθωτούς είχε αρχικά την υποχρέωση κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2, παρ.4 της Π.Υ.Σ. 6/2012, να διατηρήσει το βασικό μισθό της κλαδικής σύμβασης, όπως επίσης το επίδομα τέκνων, και πολυετούς υπηρεσίας, καθώς και το επιστημονικό επίδομα, ενώ είχε το μονομερές δικαίωμα να περικόψει το επίδομα γάμου.

Στο πλαίσιο αυτό, αμέσως μετά την περιέλευση της Σ.Σ.Ε. σε μετενέργεια, ήτοι από 1ης Σεπτεμβρίου 2019 και εφόσον είχε ασκήσει το δικαίωμα να περικόψει το επίδομα γάμου που χορηγούσε μέχρι τότε, όφειλε να προβεί σε σχετική γνωστοποίηση προς τον εργαζόμενο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 του Π.Δ. 156/1994 , για κάθε μεταβολή των ουσιωδών όρων της σχέσης εργασίας (όπως προβλέπεται από το εν λόγω νομοθέτημα), ο εργοδότης οφείλει να τη γνωστοποιεί στον εργαζόμενο συντάσσοντας προς τούτο σχετικό έγγραφο, στο οποίο θα αναφέρεται με σαφήνεια και ακρίβεια η επελθούσα μεταβολή (εν προκειμένω η περικοπή του επιδόματος γάμου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2, παρ.4 της Π.Υ.Σ. 6/2012. Το έγγραφο αυτό, σύμφωνα πάντα με την ως άνω διάταξη, ο εργοδότης οφείλει να παραδίδει πραγματικώς στον εργαζόμενο μέσα σε προθεσμία ενός το αργότερο μηνός από το χρονικό σημείο επελεύσεως της μεταβολής.

Αν ο εργοδότης δεν ασκήσει εντός ευλόγου χρόνου (που δεν ορίζεται με σαφήνεια και είναι στη κρίση των δικαστηρίων ο καθορισμός του) από τη λήξη της συλλογικής σύμβασης και την παρέλευση του χρόνου παράτασης ισχύος, το διευθυντικό δικαίωμα για περικοπή επιδομάτων κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2, παρ.4, της Π.Υ.Σ. 6/2012, τότε καμία μονομερής (εκ μέρους του εργοδότη) περικοπή επιδομάτων και κατ΄ επέκταση αποδοχών δεν μπορεί να λάβει χώρα, μια και οι όροι της συλλογικής αυτής σύμβασης που έπαψε να είναι σε ισχύ, έχουν γίνει πλέον όροι ατομικής σύμβασης εργασίας.

Παράδειγμα 1ο

Πώς υπολογίζονται οι μηνιαίες αποδοχές ενός υπαλλήλου έγγαμου με δυο παιδιά, πτυχιούχου Α.Ε.Ι., που προσλήφθηκε με την ιδιότητα του υπαλληλικού προσωπικού σε τουριστικό γραφείο την 20η Ιουνίου 2015 με συνολική προϋπηρεσία στον κλάδο των ταξιδιωτικών τουριστικών γραφείων πέντε (5) ετών συμπληρωμένων μέχρι 14/2/2012, και έκτοτε συνεχίζει να απασχολείται σε αυτό (το τουριστικό γραφείο) έως σήμερα, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι ο εργοδότης εφαρμόζει το πλαίσιο καθορισμού των αποδοχών σύμφωνα με τα εκάστοτε διαμορφούμενα κατώτατα όρια αμοιβών.

Απάντηση:

Οι μηνιαίες αποδοχές του συγκεκριμένου εργαζόμενου, με κανονιστική ισχύ, ανέρχονταν από 1/6/2017 έως 31/8/2019 σε:

Από 1ης Σεπτεμβρίου 2019, ο εργοδότης είχε το μονομερές δικαίωμα να περικόψει εν προκειμένω, μόνο το επίδομα γάμου ύψους 86,59 € και να διατηρήσει τα επιδόματα τριετιών, τέκνων και σπουδών, όπως και το βασικό μισθό (βάσει κλιμακίου χρόνων προϋπηρεσίας) της κλαδικής αυτής συλλογικής σύμβασης, οπότε οι μηνιαίες αποδοχές του ανέρχονται σε 1.168,97 € (1.255,56 - 86,59).

Όσον αφορά το διαδικαστικό σκέλος, ο εργοδότης όφειλε εν προκειμένω να προβεί σε έγγραφη γνωστοποίηση στο συγκεκριμένο υπάλληλο με σχετική απόδειξη ότι την έχει παραλάβει, στην οποία να αναφερόταν ότι «Σας ενημερώνουμε ότι κατ΄ εφαρμογήν του άρθρου 2, παρ.4 της Π.Υ.Σ. 6/2012, προέβημεν μονομερώς σε περικοπή του επιδόματος γάμου από 1/9/2019 (ημερομηνία κατά την οποία περιήλθε σε μετενέργεια η συλλογική σύμβαση Σ.Σ.Ε. (1/6/2017) για τους όρους αμοιβής και εργασίας του υπαλληλικού προσωπικού των εργαζομένων στα γραφεία ταξιδίων και τουρισμού όλης της χώρας».

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιουνίου 2022 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο γίνεται επίσης ανάλυση των θεμάτων: Επιδόματα που προβλέπονταν στη Σ.Σ.Ε. του προσωπικού των Τουριστικών (ταξιδιωτικών) γραφείων, Περικοπή αποδοχών με κατώφλι το νόμιμο νομοθετημένο μισθό κατόπιν έγγραφης συμφωνίας (με παραδείγματα), Το πλαίσιο που διέπει τους θεσμικούς μη μισθολογικούς όρους της συλλογικής σύμβασης των εργαζόμενων στα τουριστικά γραφεία (παραδείγματα) και Πρόσληψη εργαζομένων από 1ης Σεπτεμβρίου 2019 και εφεξής.