Περίληψη μελέτης :
Σύμφωνα με έρευνα των μελετητών του Ο.Ο.Σ.Α. Tito Boeri et al (2003), τα επιδόματα ανεργίας (Unemployment Benefits - UBs) και οι αποζημιώσεις απολύσεων ή πιο ευρέως η νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης (Employment Protection Legislation – E.P.L.) είναι δύο τρόποι προστασίας των εργαζομένων κατά του κινδύνου της ανεργίας. Ενώ η E.P.L. προστατεύει εκείνους που ήδη κατέχουν εργασία, τα UBs γενικότερα παρέχουν ασφάλεια σε ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού που δεν εργάζεται και χρηματοδοτούνται από εισφορές τόσο εργοδοτών, όσο και εργαζομένων.
Κατά τους Tito Boeri et al, οι ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποιούν διαφορετικούς συνδυασμούς των δύο αυτών οργάνων. Εκείνες οι χώρες που χαρακτηρίζονται από περιορισμούς στις απολύσεις τείνουν να χαρακτηρίζονται από μικρότερα επίπεδα επιδομάτων ανεργίας και το αντίθετο. Και πιο συγκεκριμένα, οι ολοένα περισσότερο ανταγωνιστικές πιέσεις στα πλαίσια της λεγόμενης “παγκοσμιοποίησης” μετατοπίζουν την σχέση ανάμεσα στα δύο όργανα πολιτικής υπέρ των επιδομάτων ανεργίας και δίνουν έμφαση σε πολιτικές - φιλικές προς την κινητικότητα εργασίας.
Ερμηνεία δείκτη :
Στο συγκεκριμένο άρθρο, οι Tito Boeri et al παρέχουν μία πολιτικοοικονομική επεξήγηση της παρατηρούμενης σχέσης ανταλλαγής (trade-off) μεταξύ των EPL και UBs, δημιουργώντας έναν μαθηματικό δείκτη : τον λόγο UB/EPL.
Σύμφωνα με τους παραπάνω αναλυτές, ο δείκτης UB/EPL εκφράζει έναν βαθμό της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, διότι όταν μειώνεται η EPL, δύναται να αυξηθούν οι απολύσεις – προσλήψεις και το αντίστροφο. Επίσης, μία «χαλαρή» νομοθεσία οδηγεί σε μία αναγκαία αύξηση των UB.
Ωστόσο, κατά τους Tito Boeri et al, τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά. Παρατηρείται μία «διαμάχη» ανάμεσα στους ανέργους («εκτός») και τους απασχολούμενους («εντός»).
Πιο συγκεκριμένα :
- εάν οι ανειδίκευτοι αποτελούν σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού μίας χώρας, τότε η στατική (steady state) ισορροπία στο πολιτικό παρασκήνιο δίνει λιγότερη έμφαση στα επιδόματα ανεργίας και σε υψηλότερο βαθμό EPL.
- εάν από την άλλη υπάρχει σημαντική μερίδα ειδικευμένων εργαζομένων και ανειδίκευτων «εκτός», η πολιτικο-οικονομική ισορροπία χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο επιδομάτων ανεργίας και σχετικά χαμηλό βαθμό EPL.
- επομένως, η σχέση ανταλλαγής ανάμεσα σε επιδόματα ανεργίας και νομοθεσία προστασίας της απασχόλησης εξαρτάται από τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού.
Βάση δεδομένων :
Σύμφωνα με τους Tito Boeri et al, ο δείκτης της αυστηρότητας της προστασίας της απασχόλησης (EPL) προέρχεται από στοιχεία ερευνών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) (OECD, 1999), βασισμένα στις εθνικές νομοθεσίες. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από ερωτηματολόγια που επικεντρώνονται:
- στο επίπεδο δυσκολίας για μία επιχείρηση όσον αφορά τη διαδικασία των απολύσεων
- στις υποχρεώσεις των επιχειρηματικών φορέων για προειδοποίηση και καταβολή αποζημίωσης απόλυσης
- στα ένδικα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εγκυρότητα ή μη μίας απόλυσης [1] .
Κατά τους μελετητές Tito Boeri et al (2003), ο άλλος δείκτης (UB) αποτελεί τον λόγο των επιδομάτων ανεργίας προς το ελάχιστο επίπεδο μισθών (UB/Wmin) (δείκτης κάλυψης – replacement rate), εκτιμημένος με τη χρήση βάσης δεδομένων τύπου πάνελ (panel) από δείγμα νοικοκυριών της Ε.Ε. των 15 μελών ( European Community Household Panel - ECHP).
Το παραπάνω δείγμα για τα επιδόματα ανεργίας προκύπτει από στοιχεία - απαντήσεις σε ερωτηματολόγια για την περίοδο 1994-1998 και συγκρίνεται αντίστοιχα με τον παραπάνω δείκτη για την προστασία της απασχόλησης (EPL) του Ο.Ο.Σ.Α..
Συμπεράσματα παραπάνω άρθρου :
Κατά τους Tito Boeri et al, ο υπολογισμός του δείκτη ευελιξίας της αγοράς εργασίας UB/EPL στις χώρες-μέλη της Ε.Ε., αποδεικνύει ότι η νότια Ευρώπη παρουσιάζει υψηλά κόστη απολύσεων και χαμηλό δείκτη κάλυψης των επιδομάτων ανεργίας, με αποτέλεσμα ο λόγος UB/EPL να είναι χαμηλός. Με άλλα λόγια, κατά τους Tito Boeri et al, η νότια Ευρώπη χαρακτηρίζεται από δύσκαμπτες αγορές εργασίας.
Ισχύουν τα συμπεράσματα των παραπάνω μελετητών του Ο.Ο.Σ.Α. στην περίπτωση της ελληνικής αγοράς εργασίας κατά την περίοδο της οικονομικής ευμάρειας 1983 – 2008; :
Ένας σημαντικός δείκτης ποσοτικοποίησης του βαθμού προστασίας της απασχόλησης στην ελληνική αγορά εργασίας, προκύπτει από τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για την περίοδο 1983-2008 και δίνεται από τον τύπο :
προστασία απασχόλησης (E.P.L.) = 1-πραγματική ευελιξία, όπου
Η λογική που κρύβεται πίσω από αυτό τον δείκτη είναι ότι το ποσοστό των απολύσεων και προσλήψεων της μισθωτής απασχόλησης εκφράζει έναν δείκτη κινητικότητας της τελευταίας στην αγορά και κατ’ επέκτασιν του βαθμού αυστηρότητας της ελληνικής νομοθεσίας.
Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ : ΠΙΝΑΚΑΣ 1
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1:
Βάσει του προηγούμενου διαγράμματος, το ποσοστό των απολύσεων και προσλήψεων της μισθωτής απασχόλησης παρουσιάζει αυξητική τάση κατά την περίοδο 1983-2008. Με άλλα λόγια, η ελληνική αγορά εργασίας παρουσιάζει αυξητική κινητικότητα κατά την εξεταζόμενη περίοδο, συνεπώς φθίνοντα δείκτη προστασίας. Τα δεδομένα για το ποσοστό αναπλήρωσης του ελαχίστου μισθού από τα επιδόματα ανεργίας δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί:
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: το ποσοστό αναπλήρωσης [3] (κατώτατο όριο επιδομάτων ανεργίας προς κατώτατες αποδοχές) :
Εκτιμώντας τη λογαριθμική σχέση ανάμεσα στο δείκτη προστασίας (EPL) και στο ποσοστό αναπλήρωσης (RRATE) για την ελληνική αγορά εργασίας κατά την περίοδο της οικονομικής ευμάρειας :
τα αποτελέσματα της εκτίμησης παρατίθενται στον πίνακα που ακολουθεί:
ΠΙΝΑΚΑΣ 3 :
Συμπεράσματα :
Παρατηρείται ότι, στην ελληνική αγορά εργασίας κατά την περίοδο 1983 – 2008, η επίδραση της προστασίας της απασχόλησης στο ποσοστό αναπλήρωσης είναι στατιστικά σημαντική και θετική. Κατά συνέπεια, η σχέση ανταλλαγής (trade off) των μελετητών του Ο.Ο.Σ.Α. ανάμεσα στο επίπεδο προστασίας της απασχόλησης και στο ποσοστό αναπλήρωσης των επιδομάτων ανεργίας δεν παρατηρείται για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς εργασίας κατά την περίοδο της οικονομικής ευμάρειας, η οποία παρουσιάζει έντονη κινητικότητα μέσω προσλήψεων - απολύσεων, χωρίς να τίθεται σε νομοθετικούς περιορισμούς. Επομένως, ως πρόταση πολιτικής τίθεται υπό αμφισβήτηση η υπόθεση της δύσκαμπτης ελληνικής αγοράς εργασίας, η οποία τροφοδότησε τις πολιτικές μνημονίου από το 2010 και μετέπειτα.
[1] Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερευνητές Cazes, Boeri & Bertola (1999) αναφέρουν ότι τα ένδικα μέσα αποτελούν ίσως την κυριότερη ένδειξη του βαθμού αυστηρότητας της EPL.
[2] Τα στοιχεία για τις απολύσεις και προσλήψεις της μισθωτής απασχόλησης προκύπτουν από τις αντίστοιχες αναγγελίες των επιχειρηματικών φορέων στον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.). Τα στοιχεία για τη μισθωτή απασχόληση προκύπτουν από τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για την περίοδο 1983-2008.
[3] Αντίστοιχα στοιχεία από Ο.Α.Ε.Δ. και ισχυουσών Εθνικών Γενικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε) για την εξεταζόμενη χρονική περίοδο.
[4] Για την επίλυση του προβλήματος της αυτοσυσχέτισης στην εκτίμηση της γραμμής παλινδρόμησης, μετασχηματίζουμε το υπόδειγμα προσθέτοντας σε λογαριθμική μορφή την ανεργία των αντρών ηλικιακής ομάδας 25-65 ετών, το ποσοστό αναπλήρωσης με μία και δύο χρονικές υστερήσεις, καθώς και την προστασία με μία χρονική υστέρηση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Tito Boeri et al,“Protecting Against Labour Market Risk : Employment Protection or Unemployment Benefits ?”, June 2003 - Documento de Trabajo 2003 - 17
(2) Μελέτες ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, "Εργασιακές σχέσεις και ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ευελιξία και απορρύθμιση ή αναβάθμιση της εργασίας;", αριθμός 14, Αθήνα 2001.
(3) Γεωργακοπούλου Β. - Κουζής Γ., "Ευελιξίες και νέες εργασιακές σχέσεις" , Μελέτες ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, αριθμός 6, Αθήνα 1996.
(4) Δεδουσόπουλος Απόστολος, Κουζής Γ., Πετρινιώτη Ξ., Ρομπολης Σ., "Εργασία 2002: Εξελίξεις, Αναλύσεις, Τεκμηρίωση, Αφιέρωμα στις εργασιακές σχέσεις" ΙΑΠΑΔ, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2002.
(5) Δεδουσόπουλος Απόστολος, Κουζής Γ., Πετρινιώτη Ξ., Ρομπολης Σ., "Εργασία 2005: Εξελίξεις, Αναλύσεις, Τεκμηρίωση, Αφιέρωμα στις Πολιτικές Απασχόλησης" - ΙΑΠΑΔ, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2005.
(6) Μ. Καραμεσίνη - Γ. Κουζής, "Πολιτικές απασχόλησης. Εισαγωγή”, ΚΕΚΜΟΚΟΠ, Gutenberg, Αθήνα 2005
(7) Ίδρυμα Σ. Καράγιωργα, “Η ευελιξία ως επί μέρους έκφραση των πολιτικών διαχείρισης του χαμηλού εργατικού κόστους στην Ελλάδα” από τον συλλογικό τόμο με γενικό τίτλο "Κοινωνική αλλαγή στη σύγχρονη Ελλάδα (1980 - 2001)", Αθήνα 2004.
(8) Δελτίο ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, "Οι νέες εργασιακές σχέσεις στο επίκεντρο των πολιτικών ευελιξίας", τεύχος 12 - 13, Φεβρουάριος - Μάρτιος 1992.
(9) ΙΝΕ, "Απασχόληση και εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα : πραγματικότητα - τάσεις - προοπτικές, αποτελέσματα πανελλαδικής έρευνας", ειδικό τεύχος, Οκτώβριος 2002
(10) Θεοχαράκης N., “Η Ευελιξία Στην Αγορά Εργασίας Και Ανεργία”, 2002 Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος Και Ανθρωπίνου Δυναμικού - Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
(11) Δεδουσόπουλος Απόστολος, «Από την ευελιξία στο flexicurity : σε αναζήτηση ηγεμονικών πολιτικών», Παρουσίαση στο Σεμινάριο Οργανωμένων Συμφερόντων – Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - Αθήνα 2009
(12) Δεδουσόπουλος Απόστολος and al, “Εξελίξεις, Αναλύσεις, Τεκμηρίωση, Αφιέρωμα στις Πολιτικές Απασχόλησης”, Εργασία 2005
(13) Δεδουσόπουλος Απόστολος , «Διαρθρωτικές Αλλαγές και Συνδικαλιστικό κίνημα», 10ο επιστημονικό συνέδριο Ιδρύματος Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα 2005.